Niekorzystny dla firm wyrok NSA: Fiskus ma prawo do zysku z optymalizacji sprzed lat

Klauzula o unikaniu opodatkowania może niwelować korzyści z czynności sprzed jej wejścia w życie.

Publikacja: 22.08.2023 19:24

Niekorzystny dla firm wyrok NSA: Fiskus ma prawo do zysku z optymalizacji sprzed lat

Foto: rp.pl / Paweł Rochowicz

Złe wieści dla podatników, którzy liczyli, że fiskus nie będzie mógł kwestionować bieżących korzyści podatkowych wynikających z czynności dokonanych na długo przed wprowadzeniem tzw. klauzuli o unikaniu opodatkowania. We wtorek Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że co do zasady jest to możliwe.

Obrona firmy...

Spór dotyczył jednej z największych spółek z branży telekomunikacyjnej. Jej problemy zaczęły się, gdy kilka miast zaczęło szukać sposobu na wyegzekwowanie od niej podatku od nieruchomości za lata 2016–2018.

Tym sposobem była tzw. klauzula o unikaniu opodatkowania. Włodarze miast byli przekonani, że dla spółki może być wydana decyzja z jej zastosowaniem i wystąpili do szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) o przejęcie postępowań. Konkretnie chodziło o korzyści, jakie spółka odnosiła w podatku od nieruchomości w związku z bardzo historycznym zdarzeniem, tj. transakcją przeprowadzoną w styczniu 2009 r. Wówczas jej poprzednik sfinalizował transakcję zbycia i leasingu zwrotnego infrastruktury telekomunikacyjnej z firmą zależną. Jednym z jej „skutków ubocznych” było znaczące obniżenie podstawy opodatkowania infrastruktury. To rocznie w skali kraju dawało ponad 100 mln zł oszczędności w podatku od nieruchomości. Umowa została podpisana na dziesięć lat i miesiąc.

I to przyniosło skutek. Szef KAS zgodził się, że transakcja z 2009 r. była sztuczna i została dokonana wyłącznie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, która jest sprzeczna z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. Skorzystał z możliwości, jaką daje klauzula, i określił podatek tak jakby transakcji z 2009 r. w ogóle nie było.

Spółka zaczęła się bronić. Podkreślała, że operacja sprzed lat nie miała na celu unikania opodatkowania. Miała związek z bezprecedensowym na polskim rynku sporem z UKE. I to on, a nie oszczędności podatkowe, był powodem operacji.

Czytaj więcej

Polski Ład a klauzula GAAR - ocena ryzyka

Spółka uważała też, że fiskus w ogóle nie może kwestionować korzyści podatkowych powstałych po wejściu w życie klauzuli, czyli 15 lipca 2016 r., gdy wynikają one z czynności podjętych na długo przed tą datą.

Z tym nie zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Ale stwierdził, że przypadku spółki celem transakcji z 2009 r. nie była wyłącznie korzyść podatkowa, nie zostały więc spełnione przesłanki do zastosowania klauzuli.

...a nie sztuczka

Ostatecznie to salomonowe podejście potwierdził też NSA. Z jednej strony zaakceptował stanowisko o możliwości kwestionowania korzyści podatkowych powstałych po wejściu w życie klauzuli, nawet jeśli wynikają one z czynności sprzed jej obowiązywania. Ustawodawca w regulacji przejściowej odnosi się do korzyści, a nie czynności, zatem był to celowy zabieg. Sąd nie dopatrzył się też naruszenia konstytucji. Sporna regulacja nie jest niedookreślona i ma charakter prospektywny. I jak tłumaczył sędzia NSA Jan Rudowski, działa na przyszłość, a nie wstecz.

W ocenie NSA w sprawie nie można uznać, że korzyść podatkowa była jedynym celem umowy sprzed lat. Wytknął jednak WSA, że poszedł za daleko w ocenie, czy był on istotny, bo to rola fiskusa.

Argumentacja NSA co do zgodności z konstytucją przepisu przejściowego dopuszczającego stosowanie klauzuli do korzyści wynikających z czynności sprzed jej wprowadzenia nie przekonuje Artura Nowaka, radcy prawnego, partnera w kancelarii DZP Domański Zakrzewski Palinka.

Czytaj więcej

Trendy w kontroli – ryzyko w zakresie WHT i GAAR

– Stanowisko NSA prowadzi do tego, że pozwala na ocenę aktualnej sytuacji podatnika przez pryzmat przesłanek, które w momencie podejmowania danej czynności nie były mu jeszcze znane. A to narusza fundamenty funkcjonowania państwa prawa i prowadzi do skutków niemożliwych do przewidzenia – mówi Artur Nowak.

W jego ocenie przepisu, który wyraźnie stanowi o korzyściach podatkowych, nie można odnosić do czynności z okresu sprzed klauzuli.

– To nadinterpretacja. Mam jednak nadzieję, że pogląd NSA nie zostanie utrwalony w orzecznictwie i ulegnie jeszcze korekcie – konkluduje Artur Nowak.

Wyroki są prawomocne.

Sygn. akt: III FSK 354/23, III FSK 489-495/23

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
Michał Roszkowski, radca prawny, doradca podatkowy, partner w Accreo

Klauzula obejścia prawa podatkowego, tzw. GAAR, od wprowadzenia w 2016 r. wywołuje spore emocje. Jest to bowiem „oręż” do badania intencji podatników oraz w określonych przypadkach pomijania skutków podatkowych ich czynności. Niestety, treść klauzuli oraz przepisy przejściowe budziły i budzą liczne wątpliwości. Zwłaszcza kwestia objęcia klauzulą skutków czynności sprzed wejścia w życie GAAR jest kontrowersyjna i wymagałaby szerszej analizy systemowej oraz konstytucyjnej. Niestety, skład orzekający w tym przypadku takich wątpliwości nie miał. Nie dostrzeżono także konieczności skierowania sprawy do poszerzonego składu, choć w mojej opinii jej przedmiot ku temu skłaniał. Mogę tylko wyrazić nadzieję, że kwestia retroaktywności czy retrospektywności klauzuli jeszcze powróci na wokandę i może skłoni NSA do innych refleksji.

Złe wieści dla podatników, którzy liczyli, że fiskus nie będzie mógł kwestionować bieżących korzyści podatkowych wynikających z czynności dokonanych na długo przed wprowadzeniem tzw. klauzuli o unikaniu opodatkowania. We wtorek Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że co do zasady jest to możliwe.

Obrona firmy...

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
PiS zaostrza przepisy - dożywocie i kary dla 14-latków. Kontrowersji jest więcej
Materiał Promocyjny
Podróżuj ekologicznie! Program Fundusze Europejskie dla zrównoważonej mobilności
Prawo karne
Porzucił w lesie kota z cewnikiem i wenflonem. Jest wyrok
Prawo drogowe
Nowe fakty ws. wypadku na A1. Będą zarzuty dla kierowcy BMW
Prawo drogowe
Egzaminacyjna turystyka ma się dobrze. Gdzie najłatwiej zdać na prawo jazdy
Materiał Promocyjny
„Skoro wiemy, że damy radę, to zróbmy to”. Oto ludzie, którzy tworzą Izerę
Prawo dla Ciebie
Jak oddać głos w wyborach do Sejmu i Senatu oraz w referendum. Objaśniamy
Konsumenci
Wyłom czy eksces Sądu Najwyższego? Korzystny dla banku wyrok ws. frankowej