Po zasiedzeniu nie ma rozliczeń z dawnym właścicielem

Tak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 2011 r. (sygnatura akt: III CSK 191/10).

W sprawie, której ono dotyczy, chodzi o nieruchomość o pow. 441 mkw. położoną w Szczecinie. Wskutek komunalizacji stała się ona w 1990 r. własnością gminy Miasto Szczecin.

Od 1974 r. pozostawała w posiadaniu Mieczysławy T. i Jana S., a potem jego syna Piotra S. Jan S. i Mieczysława T. nabyli w 1975 r. użytkowanie wieczyste innej działki, o pow. 419 mkw., wraz z domem jednorodzinnym i budynkiem mieszkalnym w udziałach po 1/2. Zwracali się do gminy o wyjaśnienie jej stanu prawnego i deklarowali chęć jej nabycia. Bezskutecznie.

Dwa orzeczenia

Na ich wniosek sąd postanowieniem z 12 marca 2009 r.   stwierdził, że nabyli własność tej działki przez zasiedzenie 2 października 2005 r. Kilka dni wcześniej gmina wezwała ich do zapłaty za bezumowne korzystanie z działki za okres od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2005 r. Ponieważ nie zapłacili, 9 września 2009 r. wystąpiła przeciwko nim o to wynagrodzenie do sądu.

Sąd uwzględnił jej żądanie. Jako podstawę prawną wskazał art. 224 § 2 i art. 225 kodeksu cywilnego, dotyczące rozliczeń między właścicielem, który odzyskał rzecz, a tym, kto korzystał z niej bez uprawnień.

Zwrot rzeczy

Sąd I instancji nie zgodził się z twierdzeniem pozwanych, że stosownie do art. 229 k.c. roszczenie gminy o wynagrodzenie uległo przedawnieniu. Zgodnie z tym przepisem roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi, w tym o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Rozumowanie sądu było takie: określenie „zwrot rzeczy" oznacza wszelkie formy odzyskania przez właściciela posiadania rzeczy (działki).

Ponieważ właściciel (gmina) go nie odzyskał, termin przedawnienia wskazany w art. 229 k.c. go nie dotyczy. Obowiązuje ogólny dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c.

Wątpliwości sądu II instancji, do którego wpłynęła apelacja pozwanych, dotyczyły tylko przedawnienia. O ich wyjaśnienie zwrócił się do Sądu Najwyższego. Sprowadzały się one do dwu pytań: czy nabycie nieruchomości przez zasiedzenie jest zwrotem rzeczy w rozumieniu art. 229 § 1 k.c.? A w razie pozytywnej odpowiedzi: jak liczyć roczny termin przedawnienia?

SN odmówił odpowiedzi na te pytania. – Ponieważ zasiedzenie oznacza utratę własności przez dotychczasowego właściciela, pytanie, czy zasiedzenie jest zwrotem rzeczy w rozumieniu art. 299 k.c., brzmi niekonwencjonalnie – mówił sędzia Kazimierz Zawada. – Ten przepis nie może tu mieć zastosowania. Nabycie przez zasiedzenie jest nabyciem pierwotnym. Nie może być roszczenia windykacyjnego, a więc również roszczeń uzupełniających.

Zasiedzenie ma doprowadzić do uregulowania stanu prawnego rzeczy, którą właściciel wiele lat się nie interesuje, a włada nią kto inny. – Ma zaprowadzić spokój i ład. Trudno burzyć ten spokój przez dochodzenie roszczeń za okres poprzedzający zasiedzenie – tłumaczył sędzia.

Podstawowe i uzupełniające