Pachnik: adwokatów może czekać rewolucja w urzędówkach

Nowy system przydzielania spraw z urzędu adwokatom może poważnie zakłócić pracę okręgowych rad adwokackich, na których spoczywa obowiązek przestrzegania prawa.

Niedawno przeczytałem list otwarty do prezydenta RP adw. Łukasza Supery („Protestuję wobec bezczynności władzy", „Rz" z 30 kwietnia 2014 r.). Mecenas Supera od dawna dąży do nagłośnienia problemu najczęściej niepokrywających kosztów, niskich stawek za pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Tymczasem za sprawą stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości adwokatów powinna czekać rewolucja w urzędówkach, nie dotyczy ona jednak stawek, ale sposobu przydzielania spraw z urzędu.

Zasadą jest, że adwokat świadczy pomoc prawną z urzędu w okręgu sądu rejonowego, w którym wyznaczył swoją siedzibę zawodową (art. 21 ust. 3 ustawy – Prawo o adwokaturze). W mniejszych miejscowościach interpretacja powyższego nie nastręcza problemów. W Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie i Wrocławiu jest jednak więcej niż jeden sąd rejonowy. Warszawa ma nawet sześć sądów rejonowych na swoim obszarze.

Niepisany zwyczaj

Dotychczas przynajmniej w warszawskiej izbie adwokackiej panował niepisany zwyczaj wyznaczania adwokatów do spraw z urzędu bez względu na to, czy mieli kancelarie na obszarze danego sądu rejonowego, czy też nie. Przyjęło się bowiem, że siedzibą adwokata jest obszar całej Warszawy. Do sądów rejonowych byli wysyłani koledzy z krótszym stażem w zawodzie, a sprawy „poważniejsze" w miarę możliwości przekazywano kolegom dłużej opłacającym składki samorządowe. To oczywiście przenośnia.

Paradoksalnie ten stan nie stwarza większych problemów pełnomocnikom, którzy na co dzień odwiedzają porozrzucane po terenie miasta sądy. Bywa to jednak niedogodnością dla klientów, którzy np. mogą być zmuszeni do pokonania wzdłuż lub wszerz miasta tak rozległego, by spotkać się z wyznaczonym dla nich pełnomocnikiem z urzędu. A chodzi przecież o najuboższych.

Adwokaci, szczególnie młodzi, nie zgadzając się z praktyką wyznaczania spraw czy dyżurów adwokackich w sądach znacznie oddalonych od siedziby kancelarii, czasem zwracali się do okręgowej rady adwokackiej o dokonanie stosownych zmian. Nie były to jednak skuteczne prośby, za to niekiedy narażały ich na uszczypliwe uwagi.

– Jeden z członków prezydium ORA na moją prośbę o zmianę miejsca dyżuru adwokackiego odpisał, że to kolejna  już próba wyważenia otwartych drzwi przez źle rozumiejących prawo adwokatów, ponieważ siedzibą zawodową jest Warszawa – mówi adwokat Franciszek Michera.

Która siedziba ważniejsza

Niedawno opinię w sprawie rozumienia pojęcia „siedziby zawodowej" wydało Ministerstwo Sprawiedliwości. Po trwających ponad sześć miesięcy wewnętrznych konsultacjach z Departamentem Prawa Karnego oraz Departamentem Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości w piśmie podpisanym przez zastępcę dyrektora Departamentu Zawodów Prawniczych i Dostępu Pomocy Prawnej znak DZP-III-6000-51/13/6 wskazano, że zdaniem MS siedzibą zawodową jest lokal wraz z całą infrastrukturą potrzebną do wykonywania zawodu, w którym koncentruje się działalność zawodowa adwokata.

Zgodnie z powyższym stanowiskiem adwokat ma siedzibę w okręgu tylko jednego sądu rejonowego, a więc tylko w tym okręgu należy świadczyć pomoc prawną z urzędu. Respektowanie takiego stanu nakazywałoby stworzenie, prowadzenie i aktualizowanie oddzielnych list adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu dla każdego z sądów rejonowych w danej miejscowości, co przy liczbie ok. 2000 warszawskich adwokatów nie jest rzeczą łatwą. A jeszcze adwokaci deklarują w corocznej ankiecie, czy woleliby udzielać pomocy prawnej w sprawach administracyjnych, cywilnych czy karnych.

Trzeba też rozważyć w świetle stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości, czy adwokat ma świadczyć pomoc prawną w sądzie wyższej instancji, jeżeli jego okręg nakłada się na okręg danego sądu rejonowego (co wydaje się uzasadniowwszej instancji powinien ją świadczyć przede wszystkim ten adwokat, który ma siedzibę w okręgu sądu rejonowego, na terenie którego jest siedziba sądu wyższej instancji.