TK: Trzeba poprawić procedury w sprawie ochrony zabytków

Przepisy o ochronie zabytków w zakresie, w jakim ograniczają prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia jej jako zabytku w gminnej ewidencji bez gwarancji ochrony dla właściciela, naruszają konstytucję.

Publikacja: 12.05.2023 03:00

TK: Trzeba poprawić procedury w sprawie ochrony zabytków

Foto: Adobe Stock

W czwartek Trybunał Konstytucyjny (TK) wydał ważny wyrok dla właścicieli wiekowych nieruchomości. Za niekonstytucyjny uznał bowiem art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, który dotyczy procedury włączenia nieruchomości do gminnej ewidencji.

Trybunał zajął się problemem z inicjatywy Naczelnego Sądu Administracyjnego, który powziął poważne wątpliwości, czy art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie narusza standardów konstytucyjnych. Konkretnie chodziło o brak norm materialnych i formalnych, które umożliwiłyby skuteczny sprzeciw wobec ingerencji w prawo własności. Sąd zwracał bowiem uwagę na brak po stronie właściciela nieruchomości prawa do uczestniczenia w czynnościach podejmowanych przez samorząd oraz konserwatora zabytków. A także brak jakichkolwiek czynności wyjaśniających z kodeksu postępowania administracyjnego, czy zabytek włączony do gminnej ewidencji zabytków rzeczywiście nim jest w świetle stosownych przepisów.

Czytaj więcej

Ochrona zabytków należy do gmin

Niemniej NSA nie kwestionował konstytucyjności samej regulacji, a jedynie procedurę, która w jego przekonaniu jest niepełna, gdyż osłabia możliwość ochrony własności.

Ta argumentacja przekonała TK. Doszedł bowiem do przekonania, że sporna regulacja w zakresie, w jakim ogranicza prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia jej jako zabytku w gminnej ewidencji, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej przed dokonaniem takiego ograniczenia, jest niezgodna z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Trybunał zauważył, że ograniczenia praw ekonomicznych muszą spełniać test proporcjonalności. Nie miał też wątpliwości, że włączenie nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków powoduje istotne ograniczenia w szczególności w zakresie korzystania z prawa własności.

W ocenie TK analiza spornego przepisu prowadzi do wniosku, że jego efekty nie pozostają w dopuszczalnej proporcji do ciężarów nakładanych na właścicieli. Tymczasem regulacja w tym zakresie powinna być bardzo precyzyjna, zaś zastosowane kryteria – przejrzyste.

Sygnatura akt: P 12/18

Prawo karne
Lex Tusk: co zawiera projekt łagodzący ustawę
Sądy i trybunały
Sędzia Radzik nie będzie już wiceprezesem Sądu Apelacyjnego w Warszawie
Sądy i trybunały
Jest wyrok TK ws. sporu kompetencyjnego pomiędzy prezydentem a Sądem Najwyższym
Prawnicy
Profesorowie prawa bronią b. promotora Dudy. "Brutalny atak ministra Czarnka"
ZUS
Od zwrotu składki zdrowotnej należy się… składka zdrowotna
Spadki i darowizny
Weszły w życie istotne zmiany w zachowkach