Majątek dla najbliższych bez testamentu

Reguły dziedziczenia ustawowego, obowiązujące, gdy spadkodawca nie spisał testamentu, są sztywne i zależą od tego, jaki krąg bliskich pozostawił zmarły

Publikacja: 26.10.2010 04:49

Jeśli jako spadkodawca akceptujesz te reguły, jeśli uważasz, że w twojej sytuacji są one słuszne, sporządzanie testamentu nie ma sensu.

Testament jest właśnie po to, by te reguły zmienić.

Czasem testament jest sporządzany tylko w tym celu, aby – w formie zapisu – zobowiązać najbliższych (wyznaczonych jako spadkobiercy) do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz wyznaczonej osoby, nienależącej w konkretnym wypadku do kręgu spadkobierców ustawowych lub polecenie określonego zachowania się (np. odbudowanie nagrobka dziadków spadkodawcy).

[ramka][b]Przykład[/b]

Starszą, schorowaną osobą opiekowała się przez wiele lat kobieta z nią niespokrewniona. Aby wynagrodzić jej trud, spadkodawczyni chce, aby trafiła do niej określona suma pieniędzy.

Musi spisać testament, inaczej ta osoba niczego nie dostanie.

W testamencie tym może zobowiązać spadkobierców lub spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz swojej opiekunki.[/ramka]

Warto przypomnieć tu o istotnej zasadzie, że przy dziale spadku uzyskanego w drodze dziedziczenia ustawowego między dzieci (zstępnych) zmarłego, a także między dzieci (zstępnych) i małżonka, spadkobiercy ci są obowiązani do zaliczania do schedy spadkowej darowizn otrzymanych od spadkobiercy, chyba że spadkodawca zwolnił ich z takiego obowiązku.

Co ważne, spisanie swej ostatniej woli obowiązek ten wyłącza.

Natomiast przy dziedziczeniu ustawowym przyjmuje się, że darowizny w kręgu najbliższych, zwłaszcza darowizny znacznej wartości, są dokonywane na poczet przyszłego spadku.

Nie zalicza się na schedę spadkową drobnych zwyczajowych darowizn.

[ramka][b]Przykład[/b]

Przed śmiercią spadkodawca przekazał synowi mieszkanie o wartości 200 tys. zł. Nie sporządził testamentu. Jego żona nie żyje, dlatego dziedziczyć będą jedynie dzieci: syn i córka.

Majątek spadkodawcy wyceniono na 600 tys. zł. Córka dostanie z tego 400 tys. zł, a syn tylko 200 tys. zł, gdyż do masy spadkowej musi doliczyć otrzymane wcześniej w formie darowizny mieszkanie.[/ramka]

[srodtytul]Najpierw dzieci i małżonek[/srodtytul]

Według reguł dziedziczenia ustawowego, w pierwszej kolejności powołane do spadku są dzieci i małżonek spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych.

Jednakże wdowa (czy wdowiec), jeśli dzieci jest więcej niż troje, musi dostać co najmniej 1/4 spadku (art. 931 k. c.).

Reszta (3/4 spadku) przypada wówczas dzieciom w częściach równych. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło spadku, jego część przypada jego dzieciom, czyli wnukom zmarłego.

Gdyby nie dożyły spadku również jego wnuki, wówczas to, co przypada na ich rodzica, otrzymują prawnuki.

We wszystkich tych przypadkach majątek, jaki otrzymują – w miejsce dzieci spadkodawcy – jego wnuki czy prawnuki, dzielony jest między nich w częściach równych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spadkodawca w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim. Miał syna i trzy córki. Syn nie dożył spadku, ale zostawił dwoje dzieci. W takiej sytuacji żona dziedziczy 1/4 spadku, natomiast pozostałe 3/4 przypada na dzieci spadkodawcy.

Gdyby wszystkie żyły dostałyby po 3/16 spadku. Z uwagi na to, że syn zmarł, jego udział dzielony jest na dwoje jego dzieci – czyli wnuki spadkodawcy.

Każde z nich otrzyma więc po 3/32 spadku. Przyjmując wspólny mianownik dla wszystkich spadkobierców, udziały wyniosą: żona – 8/32, każda z córek po 6/32 i każdy z wnuków – 3/32.[/ramka]

Jeżeli zmarły pozostawił żonę i dzieci albo tylko dzieci, dalsi krewni, w tym wnuki i rodzice, w ogóle nie uczestniczą w dziedziczeniu ustawowym.

Mogliby otrzymać coś z majątku zmarłego tylko z mocy jego testamentu lub zapisu. Jeśli takiego testamentu czy zapisu nie ma, dziedziczą tylko dzieci (gdy nie dożyły spadku – wnuki) oraz wdowa lub wdowiec.

[ramka][b]Uwaga![/b]

Prawo spadkowe nie różnicuje w żaden sposób dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich.

Tak samo jak dzieci naturalne traktowane są przez prawo spadkowe dzieci adoptowane (które nie dziedziczą po swych biologicznych krewnych).[/ramka]

Inne szczególne reguły dziedziczenia obowiązują w razie adopcji niepełnej, polegającej na powstaniu wyłącznie stosunków między przysposabiającym i przysposabianym, a nie obejmującej już ich krewnych. Ten rodzaj adopcji w praktyce nie jest wykorzystywany.

[srodtytul]W miejsce zmarłych rodziców[/srodtytul]

Obowiązuje zasada, że jeśli dziecko nie przeżyło spadkodawcy, ale pozostawiło własne potomstwo, to jego dzieci (czyli wnuki spadkodawcy) wchodzą niejako w miejsce nieżyjącego syna czy córki spadkodawcy.

Udział w spadku, jaki przypadłby ich matce czy ojcu, dziedziczą w częściach równych wnuki spadkodawcy.

Ta zasada dotyczy także dalszych zstępnych: prawnuków i praprawnuków, a także innych spadkobierców ustawowych, którzy nie dożyli spadku.

Tak więc w miejsce siostry, która nie przeżyła bezdzietnego brata zmarłego przed 28 czerwca 2009 r., wchodzą jej dzieci, czyli siostrzeńcy i siostrzenice zmarłego.

[ramka][b]Przykład[/b]

Zmarły spadkodawca zostawił żonę. Miał syna i córkę. Syn zmarł przed jego śmiercią.

Zostawił dwoje dzieci. Żona i córka otrzymają po 2/6 spadku po nim, a dzieci zmarłego syna (wnuki) po 1/6 każde.[/ramka]

[ramka][b]CZYTELNICY PYTAJĄ[/b]

[srodtytul]Jak dziedziczy małoletni[/srodtytul]

[b]- Dom zmarłego był wspólną własnością jego i żony. Zmarły pozostawił nieletnie dzieci. Czy takie dzieci dziedziczą? A jeśli tak, to w jakiej części i czy mają możliwość rozporządzania spadkiem?[/b]

Dzieci małoletnie dziedziczą tak samo, jak dorosłe. Nie mogą rozporządzać majątkiem uzyskanym w spadku, bo nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych.

Ich majątkiem zasadniczo zarządza opiekun prawny, np. drugi żyjący rodzic. Jednakże na sprzedaż majątku, obciążenie go hipoteką itp. musi mieć zezwolenie sądu rodzinnego.

W praktyce takie zezwolenie wchodzić może w rachubę tylko wyjątkowo – sąd musi kierować się dobrem dziecka.

Jeśli dom był objęty wspólnością majątkową małżeńską, to 1/2 udziału w tym domu należy do żyjącego małżonka, a pozostałą 1/2 dziedziczą w częściach równych: dzieci i żyjący małżonek, z tym że udział małżonka w spadku nie może być mniejszy niż 1/4.

Jeśli więc np. zmarły pozostawił córkę i żonę, to łącznie udział żony w domu wynosi 3/4, a córki 1/4.

[srodtytul] Czy dzieci dziedziczą z ojczymem[/srodtytul]

[b]- Moja mama wyszła drugi raz za mąż. Zmarła w 2009 roku. Dom, w którym mieszkała z ojczymem, jest współwłasnością mamy 2/4 oraz moją i brata – po 1/4. Jaka część tego domu przypadnie ojczymowi? Zaznaczam, że jest to dom, który budował mój zmarły tata. Czy w razie śmierci ojczyma jego dzieci mają prawo do tego domu?[/b]

Udziały męża oraz syna i córki w spadku po zmarłej są takie same i wynoszą po 1/3. Ponieważ przedmiotem działu jest przypadający na mamę udział w domu wynoszący 1/2, to w wyniku jego dziedziczenia sytuacja jest taka, że dzieci mają w tym domu udziały wynoszące po 5/12, a udział ojczyma to 2/12. W razie śmierci ojczyma ten udział przypadnie jego dzieciom.

[srodtytul]Czy dzielić się spadkiem z pasierbicami[/srodtytul]

[b]- Niedawno zmarł mój mąż. Nie zostawił testamentu. Nie mieliśmy dzieci, ale on ma dwie córki z pierwszego małżeństwa. Dorobiliśmy się w trakcie małżeństwa domu i samochodu. Jak w tej sytuacji przedstawia się kwestia dziedziczenia po nim?[/b]

Dwie córki i żona dziedziczą w częściach równych. W tej sytuacji każdej z nich należy się po 1/3 majątku pozostawionego przez zmarłego. Ponieważ jednak dom i samochód zostały uzyskane w trakcie małżeństwa z panią, były więc objęte tzw. wspólnością ustawową (dorobkową) – dlatego 1/2 wartości tych dóbr należy do pani.

Pani podzieli się z pasierbicami (każda po 1/3) równo tylko tą 1/2 wspólnego majątku, którą pozostawił zmarły.

Tak więc pani udział w domu, samochodzie i ewentualnie innych przedmiotach majątkowych nabytych w czasie małżeństwa wynosi 4/6, a każdej z córek męża – po 1/6.[/ramka]

[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/447728.html]Zobacz cały poradnik o testamentach, spadkach i darowiznach[/link][/b][/ramka]

Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Prawo dla Ciebie
PiS wygrywa w Sądzie Najwyższym. Uchwała PKW o rozliczeniu kampanii uchylona
W sądzie i w urzędzie
Już za trzy tygodnie list polecony z urzędu przyjdzie on-line
Dane osobowe
Rekord wyłudzeń kredytów. Eksperci ostrzegają: będzie jeszcze więcej
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawnicy
Ewa Wrzosek musi odejść. Uderzyła publicznie w ministra Bodnara