Co decyduje o zaliczeniu darowizny do schedy spadkowej? Ważne orzeczenie SN

Taki jest wniosek z najnowszego orzeczenia Sądu Najwyższego, które warto zapamiętać, czyniąc darowiznę lub ją przyjmując od potencjalnego spadkodawcy.

W jednej ze spraw o dział spadku, niezadowolona z orzeczenia niższych instancji uczestniczka zarzuciła w skardze kasacyjnej do SN, że Sąd Okręgowy w Warszawie nazbyt szeroko zaliczył do tzw. schedy spadkowej darowizny zmarłego, których nie powinien brać po uwagę. Jej zdaniem doszło więc do naruszenia art. 1039 kodeksu cywilnego, który to doliczanie darowizn przy rozliczeniach spadkobierców reguluje.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Przez błąd rodziców dzieci dostaną spadek z długami. Co zdecydował Sąd Najwyższy?

Nie można naprawić błędu wynikłego z lekkomyślności spadkobiercy przy odrzuceniu zadłużonego spadku.

Sąd Najwyższy nie podzielił tego zarzutu wskazując, że wbrew stanowisku skarżącej wykładnia art. 1039 § 1 nie budzi wątpliwości.

– Jest oczywiste, że użyte w tym przepisie pojęcie „okoliczności” należy rozumieć szeroko. Może to być wszystko, z czego wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Wywody wnioskodawczyni nie świadczą przy tym o istnieniu jakichś wątpliwości co do treści normy wywodzonej – wskazała w uzasadnieniu postanowienia sędzia Beata Janiszewska.

Darowizna a spadek. Co podlega rozliczeniu? Sąd Najwyższy podpowiada

Sprawa ta ukazuje, że nawet zwyczajne i niepieniężne – w sensie dosłownym – wsparcie bliskich (przyszłych spadkobierców) może rodzić później spory czy choćby nieporozumienia w rodzinie. Pytamy prawnika specjalizującego się w prawie spadkowym, jak rozstrzygać takie wątpliwości. Załóżmy, że np. darczyńca ma dwóch synów i w przelewie bankowym wskazuje, że dokonuje darowizny dla jednego z nich w wysokości 50 tys. zł. Czy z tego przelewu wynika, że tę darowiznę zwolnił z zaliczania jej do schedy spadkowej, czy nie? Krótko mówiąc, czy ta przekazana kwota ma podlegać rozliczeniu między synami spadkobiercami?

– Mamy niewyrażone wprost w przepisach założenie legislacyjne, że spadkodawca chce swoje dzieci (i małżonka) potraktować jednakowo. Stąd art. 1039 § 1 k.c. Jeśli zatem spadkodawca ma dwóch synów, a majątek spadkowy wynosi np. 5 mln zł i jeden syn otrzymał darowiznę w wysokości 1 mln zł, a drugi nic nie dostał, to w trakcie działu spadku ten drugi otrzyma 3 mln, a pierwszy – 2 miliony. W końcowym efekcie, w całościowym rozliczeniu, dostaną więc po równo. Jeśli spadkodawca chce danego spadkobiercę zwolnić z obowiązku zaliczenia konkretnej darowizny, to musi nastąpić jakiś sygnał co do tej kwestii. W tym przykładzie takiego sygnału brak, nie było więc zwolnienia z zaliczenia darowizny i ma być rozliczona – wskazuje prof. Bogudar Kordasiewicz.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Wydziedziczenie dzieci nie przenosi się na wnuki. Sąd Najwyższy zdecydował

Nie można domniemywać, że jeśli zmarły w testamencie wydziedziczył dzieci, również ich dzieci mog...

Reguły spadkowe. Czy i jak uwzględniać darowizny przy obliczaniu zachowku?

A jak działa to w przypadku darowizn przy obliczaniu zachowku, czyli minimalnego udziału w spadku dla najbliższych zmarłego (dzieci, małżonka)?

– To bardzo ważne pytanie, gdyż spadkodawca (art. 1039 § 1) może zwolnić darowiznę z zaliczania na poczet działu spadku, ale nie z zaliczania jej na poczet zachowku. Gdyby np. pierwszy syn dostał 5 mln zł darowizny, a scheda spadkowa wynosiła 1 mln zł, i jeśli spadkodawca zwolnił darowiznę z zaliczenia, to pierwszy i drugi syn dostaną w toku działu spadku po pół mln zł (w majątku, niekoniecznie w pieniądzu). Z punktu widzenia zachowku sprawa wygląda inaczej: wartość majątku z darowizną to 6 mln zł i bez darowizny każdy syn otrzymałby po 3 mln zł. Zachowek wynosi wtedy 1,5 mln zł (potencjalnego spadku), to w tej przedstawionej sytuacji drugi syn miałby do pierwszego roszczenie o uzupełnienie zachowku do 1,5 mln zł, czyli zapłatę 1 miliona zł – wyjaśnia mec. Kordasiewicz.

Sygn. akt: I CSK 830/24