Rząd nie może tolerować lichwiarskich świadczeń

Po raz pierwszy odsetki ustawowe okazały się wyższe o 1 pkt procentowy od maksymalnych.  Za  zaniedbanie, które  będzie destabilizować relacje prawne i spory sądowe,  odpowiada rząd. Eksperci nie mają wątpliwości, że należy natychmiast zmienić rozporządzenie o ustawowych odsetkach.

Rząd nie dopilnował

Próg lichwy reguluje art. 359 kodeksu cywilnego. Wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może przekraczać czterokrotności stopy lombardowej NBP. Ta po środowej decyzji Rady Polityki Pieniężnej wynosi 3 proc.,   zatem odsetki maksymalne 12 proc. (do środy 16 proc.) Jeżeli w umowie czy innej czynności określono wyższe odsetki, czyli lichwiarskie, stosuje się odsetki maksymalne. Problem w tym, że w rozporządzeniu Rada Ministrów określa odsetki ustawowe. Od 2008 r. nie było ono nowelizowane i wynoszą 13 proc. Rząd najwyraźniej o tym zapomniał. Choć delegacja ustawowa nakazuje mu przy ustalaniu wysokości odsetek ustawowych baczyć na wysokość stóp procentowych oraz  dbać o dyscyplinę płatniczą i sprawne rozliczenia. Będzie zamieszanie

W milionach spraw sądy zasądzają świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi. Często są one wyższe niż sam dług.

– Nie mam wątpliwości, że część prawników domagać się będzie w pozwach odsetek ustawowych, a więc w jakimś sensie lichwiarskich, ponieważ formalnie się one należą – mówi adwokat Antoni Łepkowski. – Gdybym był pełnomocnikiem pozwanego, który miał je płacić, zapewne argumentowałbym, że mamy do czynienia ze sprzecznością w systemie prawa cywilnego. Kodeks zabrania bowiem odsetek powyżej 12 proc., a rozporządzenie zezwala na zasądzanie wyższych. Ta sprzeczność powinna być czym prędzej usunięta, gdyż będzie mnożyć konflikty i spory – dodaje.

Inaczej na problem patrzy adwokat Rafał Sarbiński.

– Zakaz „odsetek lichwiarskich" dotyczy odsetek ustalanych mocą umowy stron. Nie istnieją zatem podstawy prawne, aby obecnie sąd odmówił zasądzania odsetek ustawowych ze względu na obniżenie maksymalnej stopy odsetek umownych. Przyznaje jednak, że jeżeli obniżenie nie nastąpi, nie można wykluczyć interwencji Trybunału Konstytucyjnego.

Zapłaci Kowalski

Za nierozwagę rządu zapłacą także zwykli Polacy. Odsetki ustawowe często są naliczane za opóźnienia w płaceniu rachunków, rat kredytowych.

Jerzy Bańka, wiceprezes Związku Banków Polskich, wyjaśnia, że jeżeli klient ma w umowie zapisane, że bank za opóźnienia naliczy ustawowe odsetki, to nie ma przeszkód, by wciąż je naliczał, mimo że obecnie odsetki maksymalne są niższe.

Z kolei Zakład Ubezpieczeń Społecznych stosuje odsetki ustawowe,  gdy dochodzi zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia, np. wcześniejszej emerytury osoby, która przekroczyła limity dozwolonych zarobków, czy zasiłku macierzyńskiego kobiety, której ZUS podważył umowę o pracę. Wówczas będą miały zastosowanie wyższe odsetki ustawowe. Wyższe zatem od maksymalnych.

Zyska dłużnik

Dzięki decyzji Rady Polityki Pieniężnej stawka odsetek od zaległości podatkowych, a także wobec ZUS spadła z 10 do 8 proc.  Ordynacja podatkowa przewiduje bowiem, że stawka ta wynosi zawsze dwukrotność stopy lombardowej w NBP powiększonej o 2 pkt proc., ale ustala też bezwzględne minimum na poziomie 8 proc.

Obniżka stawki oznacza też, że podatnicy po wygranym sporze z fiskusem będą otrzymywać nieco mniej pieniędzy. Odsetki od zaległości podatkowych dotyczą także sytuacji, w których administracja skarbowa zwraca nienależnie pobrany podatek.