Państwowe jednostki budżetowe, zgodnie z przepisami o finansach publicznych, to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które nie posiadając osobowości prawnej, pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa. Takie rozdzielenie dochodów i wydatków w praktyce polega na tym, że z uzyskiwanych dochodów nie wolno pokrywać wydatków, ponieważ wydatki są na każdy rok limitowane. Państwowa jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego między innymi przedmiot jej działalności. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków. Państwowe jednostki budżetowe to w większości jednostki administracji publicznej, ale także urzędy statystyczne, prokuratury, sądy itp. Do ich tworzenia są uprawnieni ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw.
Ustawodawca, tworząc tego rodzaju formę działalności, nie przypuszczał, że jednostki te będą kiedyś zmuszone różnymi nieprecyzyjnymi przepisami oraz interpretacjami organów skarbowych, do prowadzenia nie tylko działalności statutowej, ale również działalności gospodarczej. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy jednostka budżetowa udostępnia pomieszczenia innym jednostkom, a także kiedy administruje nieruchomością wspólną.
Był prosty podział kosztów wspólnych
Przed wejściem Polski do Unii Europejskiej wzajemne rozliczenia miedzy jednostkami budżetowymi (także rozliczenia między jednostką budżetową a jednostkami spoza sfery skarbu państwa) następowały wyłącznie przy pomocy not księgowych, na podstawie zawieranych między jednostkami porozumień. Były to proste rozliczenia, polegające na podziale kosztów wspólnych, niewymagające dodatkowej kadry pracowników.
Księgowość się rozrasta
Ustawa o VAT nie zwalnia państwowych jednostek budżetowych ze stosowania przepisów o podatku od towarów i usług i tym samym, aby nie naruszyć przepisów podatkowych, państwowe jednostki budżetowe rozliczają swoją działalność z zastosowaniem regulacji o VAT. Służby księgowe tych jednostek, oprócz przepisów z zakresu finansów publicznych i rachunkowości budżetowej, muszą stosować również przepisy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej. Tym samym, komórki księgowe rozrastają się kadrowo, bo przecież potrzebni są w takim przypadku zarówno specjaliści z dziedziny finansów publicznych, jak i z zakresu rozliczeń działalności gospodarczej. Księgowe dwoją się i troją, aby dochować wszelkich obowiązków (co nie jest łatwe, bo przepisy często się wykluczają).
Czy to w ogóle jest biznes
Sytuacja taka ma miejsce od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej i przyjęcia modelu, w którym za wszelką cenę należy chronić konkurowanie ze sobą firm. Tylko że w przypadku jednostek budżetowych mamy do czynienia z sytuacją karykaturalną, bo np. to, że jakiś urząd udostępni pomieszczenia innej państwowej jednostce budżetowej, często jednostce podległej, nie oznacza prowadzenia automatycznie żadnej działalności gospodarczej, a jedynie podział przypadających na poszczególne jednostki skarbu państwa kosztów energii, ogrzewania , wody itp.
