SN: uzależnienie spadkodawcy od osób zainteresowanych testamentem nie stanowi naruszenia prawa spadkowego

Faktyczne uzależnienie osoby zmarłej od obdarowanego nie unieważnia testamentu.

Aktualizacja: 28.03.2019 17:08 Publikacja: 28.03.2019 15:10

SN: uzależnienie spadkodawcy od osób zainteresowanych testamentem nie stanowi naruszenia prawa spadkowego

Foto: AdobeStock

Uzależnienie spadkodawcy od osób zainteresowanych testamentem nie stanowi naruszenia prawa spadkowego. To sedno najnowszego postanowienia Sądu Najwyższego o tyle ważnego i pomocnego, że testamenty nie dopuszczają warunków.

Zgodnie z art. 962 kodeksu cywilnego zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione w testamencie uważane jest za nieistniejące, a jeżeli bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany do dziedziczenia – testament jest nieważny. Przepisów tych nie stosuje się tylko wtedy, kiedy spełnienie – lub nie – warunku nastąpiło przed śmiercią spadkodawcy. Chodzi o to, by w chwili śmierci było wiadomo, kto dziedziczy.

Czytaj także: Jak prawidłowo sporządzić testament

Kwestia ta wynikła w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po Elżbiecie H. zmarłej w lipcu 2015 r. Miała nowotwór z przerzutami, postanowiła więc uregulować swoje sprawy majątkowe na wypadek śmierci. W testamencie do dziedziczenia powołała Halinę H., która od wielu lat opiekowała się niepełnosprawną matką spadkodawczyni, a od czasu jej choroby – także nią, z czasem stając się bliską jej osobą.

Elżbieta H. ustanowiła także zapis windykacyjny na rzecz matki w postaci dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania na nieruchomości, która do niej należała. Podczas wizyty u notariusza spisała też z opiekunką (Haliną H.) umowę o opiekę nad matką spadkodawczyni i nad nią samą, jednak w testamencie nie zawarła żadnych wzmianek, z których wynikałoby, że sprawowanie opieki stanowiło warunek napisania na jej rzecz testamentu.

Zastrzeżenia zgłosił brat zmarłej, kwestionując ważność testamentu, i wystąpił o stwierdzenia nabycia spadku na podstawie dziedziczenia ustawowego. Zarzucił nieważność powołania Haliny H., (opiekunki) na spadkobiercę spowodowaną zastrzeżeniem warunku, na który składały się rozbudowane zobowiązania beneficjentki testamentu wobec zmarłej oraz jej matki.

Sąd rejonowy uznał testament za ważny. Stwierdził, że umowa o opiekę, w połączeniu z zapisem windykacyjnym miała na celu zapewnienie matce opieki po śmierci spadkodawczyni, by nie została umieszczona w specjalistycznym ośrodku, co zamierzał brat. Sąd ocenił, że kwestia opieki nie stanowiła warunku powołania Haliny H. na spadkobiercę. Ponadto faktycznie podjęła się ona opieki przed zawarciem notarialnej umowy.

Sąd Okręgowy w Świdnicy podzielił tę ocenę. Podobnie Sąd Najwyższy, do którego brat się odwołał.

– Warunek, o którym mówi art. 962 k.c., i który może skutkować nieważnością testamentu, musi być w nim zamieszczony. Nie ma on znaczenia, jeśli wynika z okoliczności towarzyszących czy wcześniejszych – wskazał w uzasadnieniu postanowienia sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote.

Sygn. akt: V CSK 358/18

OPINIA

Prof. Bogudar Kordasiewicz, Specjalista od prawa spadkowego, konsultant w KL Gates

Trzeba odróżniać warunek jako zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego ma być uzależniony skutek testamentu, od motywów, którymi kierował się spadkodawca. Przykład: ustanawiam cię spadkobiercą, bo opiekujesz się moim bratem; liczę, że będziesz to czynił także po mojej śmierci (ujawnienie przez spadkodawcę swoich motywów) – jest to bez wpływu na ważność testamentu. Ale: opiekujesz się moim bratem, ustanawiam cię zatem spadkobiercą, jeżeli będziesz to robił nadal – to jest niedopuszczalny warunek. W postanowieniu trafnie podkreślono, że zależność spadkodawcy od osób zainteresowanych treścią testamentu nie powoduje nieważności rozrządzeń. Przecież na ogół przed śmiercią spadkodawca jest od kogoś zależny. Wykładnia odmienna od przyjętej przez SN prowadziłaby do absurdu: spadkodawcy nie wolno by było powołać do spadku tego, kto się nim zajmuje ani osób mu bliskich.

Uzależnienie spadkodawcy od osób zainteresowanych testamentem nie stanowi naruszenia prawa spadkowego. To sedno najnowszego postanowienia Sądu Najwyższego o tyle ważnego i pomocnego, że testamenty nie dopuszczają warunków.

Zgodnie z art. 962 kodeksu cywilnego zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione w testamencie uważane jest za nieistniejące, a jeżeli bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany do dziedziczenia – testament jest nieważny. Przepisów tych nie stosuje się tylko wtedy, kiedy spełnienie – lub nie – warunku nastąpiło przed śmiercią spadkodawcy. Chodzi o to, by w chwili śmierci było wiadomo, kto dziedziczy.

Pozostało 83% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Edukacja
Matura 2024: język polski - poziom podstawowy. Odpowiedzi eksperta
Sądy i trybunały
Trybunał niemocy. Zabezpieczenia TK nie zablokują zmian w sądach
Sądy i trybunały
Piebiak: Szmydt marzył o robieniu biznesu na Wschodzie, mógł być szpiegiem
Sądy i trybunały
"To jest dla mnie szokujące". Szefowa KRS o sprawie sędziego Szmydta
Konsumenci
Kolejna uchwała SN w sprawach o kredyty