Problem opieszałości polskich sądów nie zniknie, dopóki nie zreformujemy instytucji biegłych sądowych. Bez ich opinii sądy sobie nie radzą z orzekaniem. Kolejni ministrowie sprawiedliwości prezentowali projekty ustaw o biegłych. Potem lądowały w szufladzie. W ciągu 15 lat takich projektów było blisko 20. Tymczasem nieprofesjonalni eksperci szkodzą sądom. Dowód? 46 proc. opinii biegłych medyków sądowych powstało po czasie; w 26 proc. spraw trzeba było powołać kolejnych specjalistów. Teraz ma być inaczej. Ministerstwo Sprawiedliwości robi kolejne podejście do napisania projektu nowej ustawy. Ruszyło już z pracami. Bez weryfikacji opinii biegłych się nie obejdzie. Dożywotni dziś wpis na listę w sądzie, bez względu na jakość opinii, ma przestać istnieć.
Czytaj także:
Niespełnione oczekiwania
– Przygotowywane we wcześniejszych latach wstępne projekty ustawy o biegłych sądowych nie spełniały oczekiwań środowisk prawniczych i eksperckich – twierdzi Ministerstwo Sprawiedliwości.
– Kierownictwo Ministerstwa Sprawiedliwości podjęło więc decyzję o wznowieniu prac legislacyjnych zmierzających do opracowania ustawy kompleksowo regulującej funkcjonowanie biegłych. Za konieczne uznano przeprowadzenie szeroko zakrojonych prac analitycznych w oparciu o wszelkie dostępne dane statystyczne, analizy i raporty, a także postulaty i uwagi zgłaszane przez zainteresowane podmioty, celem zdiagnozowania najbardziej aktualnych problemów – czytamy w odpowiedzi na poselską interpelację podpisaną przez Sebastiana Kaletę, wiceministra sprawiedliwości. Tyle oficjalnych informacji. Nieoficjalnie ustaliliśmy, że w projekcie znajdzie się obowiązkowa weryfikacja kompetencji biegłych. Na razie nie ustalono jednak, kto będzie się zajmował weryfikacją ekspertów. Nie wiadomo też, czy w nowym projekcie znajdą się nowe zasady wynagradzania biegłych.
– Mamy trudne czasy, na razie analizujemy – usłyszeliśmy w MS. Projekt powinien trafić najpóźniej wiosną 2021 r.
Opór środowiska
– Bardzo dobrze, że resort przystąpił do prac nad uregulowaniem statusu i pozycji biegłych sądowych w Polsce – mówi „Rzeczpospolitej" Paweł Rybicki z Fundacji Forensic Watch, która od lat prowadzi badania nad stanem instytucji biegłych w Polsce.
Dodaje, że podstawą jest wprowadzenie programów badania biegłości biegłych sądowych. Miały by one być obowiązkowe i prowadzone przez niezależne instytucje. – To podstawa – uważa Rybicki. W podobnym tonie wypowiada się Katarzyna Wójtowicz-Garcarz, wieloletnia biegła sądowa i współzałożycielka Polskiego Stowarzyszenia Biegłych Sądowych. Jej zdaniem napisać dobrą ustawę jest trudno, ale jest to rzecz do zrobienia.
– Nie wyobrażam sobie, że w nowych przepisach miało zabraknąć obowiązkowych testów kompetencji biegłych. Dzięki nim można by weryfikować ich umiejętności oraz jakość opinii przez nich sporządzanych – mówi „Rzeczpospolitej" biegła.
Adwokat Marta Trawczyńska z Kancelarii Gajewski, Trawczyńska i Wspólnicy jest bardzo zainteresowana zmianami w profesji biegłych.
– Co do zasady sąd wydaje wyrok, opierając się na opinii biegłych. Zależy nam więc, by była ona jak najlepsza. A z tym bywa bardzo różnie – mówi adwokat.
– Zdarzają się opinie w pełni fachowe, profesjonalne, ale bywają też marnej jakości – twierdzi. Uważa, że wprowadzenie badań kompetencji biegłych jest krokiem w dobrym kierunku. Do czasu, kiedy to nie nastąpi, powinno się, jej zdaniem, prowadzić statystyki, w jakim zakresie opinie konkretnych ekspertów zostały przez sąd uchylone i ile z nich wymagało powołania kolejnych biegłych. Dziś, jak zauważa, wielu wyśmienitym fachowcom po prostu nie opłaca się pracować na zlecenie sądu czy prokuratury.
