Czy zamrożona izba usatysfakcjonuje Brukselę

Przed przekazaniem pisma Komisji strona polska nie będzie ujawniać jego treści – powiedział „Rzeczpospolitej" Konrad Szymański, minister do spraw Unii Europejskiej.

Powstaje dokument

Obowiązek przesłania Komisji odpowiedzi o środkach, które Polska podejmuje w celu pełnego dostosowania się do standardów unijnych przepisów o Izbie Dyscyplinarnej SN, zawiera postanowienie wiceprezes TSUE zawieszające ID z 14 lipca br. W wyroku z następnego dnia TSUE wytknął ID też szereg wad.

Czytaj także: TSUE wymusi zmiany w przepisach o Izbie Dyscyplinarnej

– W zależności od odpowiedzi rządu zdecydujemy, jakie będą kolejne kroki. Nie można bowiem podważać decyzji TSUE, a gdyby tak było, to zawnioskujemy o kary finansowe – mówił unijny komisarz sprawiedliwości Didier Reynders, wysyłając do władz polskich pismo w tej sprawie.

Ze względu m.in. na te obawy I prezes SN dr hab. Małgorzata Manowska podjęła już pewne czynności, mianowicie wstrzymała rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych oraz immunitetowych sędziów i zaapelowała do prezesa oraz 12 członków Izby Dyscyplinarnej, aby się powstrzymali z rozstrzyganiem tych spaw do czasu rozwiązania sporu z UE. Uregulowała też kwestię rozpoznawania spraw pilnych, jeśli takie by się pojawiły – ma je rozpatrywać sędzia z Izby Karnej SN Wiesław Kozielewicz (pochodzący ze starego nadania). W samej ID na razie nie ma odzewu na apel I prezes. Przeciwnie – prowadzono postępowania.

Możliwy kompromis

Prezes Manowska przedstawiła też zarys możliwego w jej ocenie kompromisu, tym ważniejszy, że jak powiedziała, rozmawiała z prezydentem i premierem, i marszałek Sejmu o możliwych zmianach dotyczących ID oraz KRS. Co więcej, jak sama przyznała, podobne pomysły były wypracowane w SN przez uprzednią I prezes SN prof. Małgorzatę Gersdorf – ale to było jeszcze przed utworzeniem ID i wyrokami TSUE oraz ETPC.

Oto proponowane zmiany: sędziów Izby Dyscyplinarnej miałby wybierać prezydent spośród kandydatów wylosowanych ze wszystkich sędziów SN, a więc także sędziów powołanych na starych zasadach, których obecnie nie ma w ID. Obecni sędziowie ID trafiliby do pozostałych izb SN.

Michał Laskowski, prezes Izby Karnej, wątpi, czy starzy sędziowie będą chcieli orzekać z nowymi, i zapowiada, że gdyby I prezes skierowała do jego izby kilku takich sędziów, to będzie ich wyznaczał do odrębnych składów do czasu wyjaśnienia sporu – by ograniczyć liczbę ew. zastrzeżeń do orzeczeń wydanych z udziałem nowego sędziego.

Co do wyboru sędziowskiej części KRS (a to jeszcze ważniejsza kość niezgody) miałby on mieć dwa etapy: najpierw kandydatów wyłaniałoby środowisko sędziowskie, z których parlament mianowałby członków KRS.

Pojawiają się też radykalniejsze pomysły, np. senackiej Komisji Ustawodawczej, przewidujący likwidację Izby Dyscyplinarnej, wygaszenie stosunku służbowego jej sędziów oraz unieważnienie ich wyroków. Sprawy dyscyplinarne sędziów oraz innych profesji prawniczych, jak prokuratorów i adwokatów, miałaby rozstrzygać Izba Karna SN. W drugiej kolejności był zaś zgłoszony projekt zmiany ustroju KRS, aby wyeliminować wątpliwości formułowane pod jej adresem.

Konstytucja i pieniądze

Postanowienie TSUE zawiesza też w pewnym zakresie działalność Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, tj. przekazanie do jej wyłącznej właściwości rozpoznawania zarzutów o braku niezawisłości sędziego lub niezależności sądu, a chodzi tu głównie o nowych sędziów. Ale nawet głośna uchwała „dwóch i pół starych" izb SN nie podważała samych prezydenckich nominacji, lecz wskazywała procedurę weryfikacji orzeczeń nowych sędziów.

Z kolei 14 lipca br. polski TK orzekł, że przepisy traktatu o UE w zakresie, w jakim TSUE nakłada na Polskę zobowiązania dotyczące ustroju sądownictwa, są niekonstytucyjne i nie mają pierwszeństwa. I zapewne te wywody znajdą się w odpowiedzi rządu dla Brukseli. Ale nawet strona rządowa, włącznie z premierem Morawieckim, wyraża zastrzeżenia do funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej.

– Zgodnie z prawem Unii z tytułu niewykonania postanowienia TSUE jakiekolwiek kary finansowe Polsce nie grożą, a jedynie w postanowieniu TS wstrzymującym wycinkę Puszczy Białowieskiej zagrożono Polsce nimi, ale zostało ono wykonane – wskazuje prof. Waldemar Gontarski, były pełnomocnik rządu przed TSUE. – W tej sprawie TSUE wyszedł jednak poza swoje kompetencje traktatowe i przedstawiciele KE zapowiadają, że w przypadku niewykonania postanowienia TSUE wystąpią do niego o nałożenie na Polskę kar finansowych. A w tle jest słynne rozporządzenie o funduszach za praworządność z grudnia ub.r. Dlatego konieczna jest zmiana ustawowa – ocenia prof. Gontarski.

Problemy Izby Dyscyplinarnej I KRS

- Jak dobierać sędziów do Izby Dyscyplinarnej SN;

– Co zrobić z dotychczasowymi sędziami ID;

– Jak traktować wydane przez nich wyroki;