Spotkanie Ekspertów w Warszawie, 13-14 marca 2018 r., było efektem organizowanych w ubiegłym roku konsultacji krajowych w ramach międzynarodowego projektu Rady Państw Nadbałtyckich: Dzieciństwo bez przemocy; w kierunku odchodzenia od kar cielesnych w Krajach Nadbałtyckich (Non – violent childhoods; moving on from corporal punishment in the Baltic Sea region), którego polskim partnerem jest Rzecznik Praw Dziecka.
Do Polski przyjechali autorzy i koordynatorzy projektu Children at Risk Unit CBSS ( Zespół ds. Dziecka w zagrożeniu Rady Państw Nadbałtyckich): Turid Heiberg, Anna Henry, Marlene Riedel oraz Daja Wenke. Projekt po polskiej stronie koordynuje Społeczny Doradca Rzecznika Praw Dziecka prof. Ewa Jarosz. Ekspertami byli członkowie NGOsów oraz agencji rządowych zajmujących się ochroną praw dziecka oraz przedstawiciele Rzecznika Praw Dziecka z Litwy, Łotwy i Estonii.
Eksperci podkreślają, że przyjęcie krajowego prawa, które zakazuje stosowania kar cielesnych, jest kamieniem milowym dla każdego społeczeństwa i kraju. Jest to wyraźna deklaracja, że kary cielesne – nawet klaps - są formą przemocy wobec dziecka, która nie jest już społecznie i prawnie akceptowana. Region Morza Bałtyckiego jest strefą, w której kary cielesne są prawnie wyeliminowane w 10 z 11 państw należących do CBSS. Po tym jak Szwecja wprowadziła ten zakaz w 1979 roku, Finlandia zrobiła to samo w 1983 roku, następnie Norwegia w 1987, Dania w 1997, Łotwa w 1998, Niemcy w 2000, Islandia w 2003, Polska w 2010, Estonia w 2015 i Litwa w 2017 roku. Jedynym krajemy, w którym nie istnieje prawny zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci pozostaje Rosja.
Taki rozwój sytuacji w Regionie Morza Bałtyckiego pokazuje, że zmiana postaw i zachowań, a za tym norm społecznych jest możliwa - zmiana w kierunku pozytywnego, pozbawionego przemocy wychowania. Od wejścia w życie wspomnianych regulacji prawnych, coraz więcej rodziców rezygnuje ze stosowania kar cielesnych w wychowaniu dzieci. Jednak mimo zakazów, wciąż wiele dzieci przemocy fizycznej i emocjonalnej czy poniżającego traktowania.
Projekt „Dzieciństwo bez przemocy" jest koordynowany przez Radę Regionu Państw Bałtyckich (CBSS) i współfinansowany przez Komisję Europejską. W projekt zaangażowało się wiele ministerstw i instytucji narodowych, takich jak Ministerstwo Spraw Społecznych Estonii, Ministerstwo Spraw Społecznych i Zdrowia Finlandii, Ministerstwo Opieki Społecznej Łotwy, Rzecznik Praw Dziecka w Polsce i na Litwie oraz Ministerstwo Zdrowia i Spraw Społecznych Szwecji. Poza tym w projekt zaangażowało się także wielu ekspertów z państw europejskich, w tym dzieci – które miały szanse na pełen udział w konsultacjach i wyrażenia swojego zdania, przedstawicieli środowisk akademickich, parlamentarzystów, członków organizacji pozarządowych o krajowym i międzynarodowym zasięgu, profesjonalistów różnych dziedzin.
Globalna inicjatywa zniesienia wszelkich kar cielesnych wobec dzieci jest głównym międzynarodowym partnerem projektu Dzieciństwo bez przemocy. Globalna Inicjatywa działa od roku 2001 z powodzeniem zachęcając i wspierając państwa we wdrażaniu prawnego zakazu kar cielesnych. Podczas gdy działania promujące wprowadzanie reformy prawnej nie słabną, wzrasta potrzeba wsparcia procesu wdrażania tego prawa w życie.
- Kiedy inaugurowałem kampanię „Reaguj na przemoc wobec dzieci. Masz prawo!" zapowiadałem od razu, że ta kampania nie ma daty końcowej, będzie trwać dopóki są problemy, których dotyczy – przypomina Marek Michalak i zwraca uwagę, że coroczne badania RPD – monitoring postaw wobec przyzwolenie na stosowanie kar cielesnych – wskazują, że na przestrzeni ostatnich kilku lat, społeczna akceptacja dla stosowania kar cielesnych znacząco się zmniejszyła. - Zadowalające jest również to, że dwukrotnie zwiększyła się liczba zdecydowanych przeciwników bicia jako metody wychowawczej. Nie jest jednak tak dobrze, żeby mieć poczucie satysfakcji. Niestety, przemoc nadal jest ogromnym i wszechobecnym problemem, dlatego nadal apeluję do polskich władz o stworzenie Narodowej Strategii Na Rzecz Walki z Przemocą Wobec Dzieci – podkreśla RPD.
Kampania społeczna RPD „Reaguj. Masz prawo" to jeden z przykładów dobrych praktyk, o jakich była mowa w międzynarodowym gronie ekspertów. Aby zmiana zachowań i postaw mogła się dokonać kluczowe jest dostrzeżenie i uznanie problemu przemocy wobec dzieci oraz podejmowanie stosownych działań.
Prawny zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci daje jasny, mocny przekaz, że przemoc wobec dzieci jest niedopuszczalna i nie będzie ignorowana.
Eksperci przekonują, że sposób, w jaki traktowane są dzieci jest ściśle związany ze sposobem, w jaki są postrzegane. Już Janusz Korczak wskazywał, że dzieci są ludźmi tu i teraz, a zatem mają własne prawa, nietykalność cielesną, ludzką godność i prawo do partycypacji. – Gdy społeczeństwa odchodzą od postrzegania dzieci jako własności dorosłych, którą można karać bez konsekwencji, i zaczynają postrzegać dzieci jako posiadaczy praw i równoprawnych obywateli, przestrzeń dla akceptacji kar cielesnych maleje. Uznanie dzieci za posiadaczy praw oznacza, między innymi, że dzieci powinny mieć taką samą ochronę przed przemocą, w tym karami cielesnymi, jak dorośli - w świetle prawa – wyjaśniają specjaliści.
Nieformalne konsultacje prowadzone w Polsce i Estonii w kontekście projektu „Dzieciństwo bez przemocy" pozwoliły uzyskać opinie od młodzieży na temat skuteczności i tematyki kampanii na rzecz zakończenia stosowania kar cielesnych. – Młodzi ludzie byli pewni, że młodsze pokolenie może być motorem zmian, jeśli dostanie szansę wypowiedzenia się, ale uważali także, że wiele dzieci nie ma takiej szansy - by ktoś wysłuchał tego, co mają do powiedzenia, i by ktoś reprezentował ich interesy na forum politycznym – podkreśla Turid Heiberg, akcentując potrzebę znaczącej partycypacji dzieci w życiu społecznym.
