Podatnik może złożyć skargę do sądu administracyjnego na bezczynność organu

Zgodnie z art. 125 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) organy podatkowe powinny w sprawie działać wnikliwie i szybko, posługując się przy tym możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Niezwłocznie muszą być natomiast załatwiane takie sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji czy wyjaśnień. Chodzi tu o takie sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów, jakie przedstawia strona łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie (art. 139 § 2 o.p.).

Referenci muszą się zmieścić w terminie

Co do zasady załatwienie sprawy, która wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w ciągu miesiąca. Jeśli sprawa jest szczególnie skomplikowana, to nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

W przypadku postępowania odwoławczego załatwienie sprawy powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, natomiast w przypadku sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, nie później niż w ciągu trzech miesięcy.

Do wskazanych wyżej terminów nie wlicza się przy tym terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla przeprowadzenia określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.

Najpierw zawiadomienie...

O każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić stronę. Ustawodawca nie wskazał, ile razy organ podatkowy może stosować instytucję zawiadomienia, a więc może w praktyce np. trzykrotnie zawiadamiać podatnika o wyznaczeniu kolejnego, nowego terminu do załatwienia sprawy.

...wraz z podaniem przyczyn

Musi jednak podać przyczyny, dla których nie dochował terminu do załatwienia sprawy, i wskazać nowy termin, w którym ją załatwi. Jest to o tyle istotne, że w przeciwnym razie następuje tzw. bezczynność. Chodzi zatem o taką sytuację, kiedy w ustalonym terminie organ podatkowy nie podjął żadnych czynności w sprawie lub prowadził postępowanie, lecz nie zakończył go wydaniem w terminie rozstrzygnięcia (decyzji) albo nie podjął stosownej czynności (wyrok WSA w Szczecinie z 24 stycznia 2013 r., I SAB/Sz 5/12; wyrok NSA w Warszawie z 28 stycznia 2015 r., II FSK 3276/12).

Jak się bronić

W sytuacjach niezałatwienia sprawy we właściwym lub ustalonym terminie podatnik ma możliwość złożenia skargi na bezczynność organu podatkowego (lub nawet na przewlekłe prowadzenie postępowania) do sądu administracyjnego stosownie do art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa).

Obowiązkiem organów podatkowych jest bowiem załatwienie sprawy w terminach określonych przepisami prawa, działając przy tym wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy (wyrok WSA we Wrocławiu z 22 lipca 2014 r., I SAB/Wr 9/14). Złożenie przez podatnika skargi na bezczynność ma na celu ochronę podatnika, aby w sprawie zostało wydane rozstrzygnięcie (wyrok WSA w Warszawie z 12 września 2013 r., I SAB/Wa 364/13).

Uprawnienie, a nie obowiązek

To, czy podatnik skorzysta z możliwości, jaką dał mu ustawodawca, a więc czy złoży skargę na bezczynność czy nie – zależy wyłącznie od niego. Co więcej, nie ma znaczenia, z jakich powodów organ podatkowy nie wydał decyzji w sprawie. Nieistotne jest, czy owa bezczynność organu została spowodowana jego zawinioną czy niezawinioną opieszałością w podjęciu rozstrzygnięcia (wyrok WSA w Olsztynie z 25 czerwca 2013 r., II SAB/Ol 48/13).

Lepiej sprawdzić

Zanim podatnik złoży skargę na bezczynność, powinien jednak sprawdzić, czy faktycznie organ dopuścił się bezczynności. W praktyce może się bowiem zdarzyć, że organ podatkowy wysłał zawiadomienie o przedłużeniu terminu do załatwienia sprawy, a podatnik z jakichś powodów nie odebrał tej korespondencji (termin awiza minął, a korespondencję zwrócono z adnotacją „nie podjęto w terminie", co tym samym uznaje się za skuteczne doręczenie pisma w sposób zastępczy).

Niezbędny warunek

Skarga na bezczynność jest dopuszczalna po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Takim środkiem jest ponaglenie. Jak orzekł NSA w postanowieniu z 14 lutego 2006 r. (I FSK 588/05), ponaglenie jest specyficznym środkiem zaskarżenia, którego wykorzystanie jest warunkiem dopuszczalności skargi na bezczynność organu podatkowego. Przepisy o.p. nie określają terminu złożenia ponaglenia. Może ono być wniesione od momentu, w którym upłynął termin do załatwienia sprawy. Termin ten wygasa z chwilą załatwienia sprawy przez organ. Ponaglenie można więc złożyć już w momencie niedotrzymania przez organ terminu załatwienia sprawy (wyrok WSA w Poznaniu z 14 marca 2013 r., I SAB/Po 1/13).

Stosownie do art. 141 § 1 o.p. stronie służy ponaglenie na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie, które powinna złożyć do organu podatkowego wyższego stopnia (organu odwoławczego), a jeśli bezczynność dotyczy dyrektora izby celnej lub skarbowej, to do ministra finansów. Organ podatkowy, do którego wniesiono ponaglenie, uznając je za uzasadnione, powinien wyznaczyć dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie. Jeśli zachodzi taka potrzeba, to powinien również podjąć środki, które zapobiegną naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.

Gdzie i kiedy wnieść pismo

Skargę na bezczynność, stosownie do art. 54 § 1 ppsa, wnosi się za pośrednictwem organu, którego bezczynność jest przedmiotem skargi, a jej wniesienie de facto nie jest ograniczone terminem. Jedynym terminem jest tu data załatwienia sprawy.

Skarga na bezczynność (lub przewlekłe prowadzenie postępowania) może więc być skutecznie wniesiona aż do chwili ustania tych stanów, czyli do chwili załatwienia sprawy przez organ poprzez wydanie decyzji, postanowienia albo innego aktu lub podjęcie czynności (wyrok WSA we Wrocławiu z 28 sierpnia 2014 r., I SAB/Wr 5/14).

Oznacza to, że podatnik może w każdym czasie wnieść skargę na bezczynność, gdy organ nie dotrzymał terminu do załatwienia sprawy, a więc sprawa nie została załatwiona, gdy podatnik nie otrzymał informacji o przedłużeniu terminu do jej załatwienia i jeśli podatnik wcześniej skorzystał ze środka zaskarżenia w postaci ponaglenia.

Przekazanie razem z aktami

Organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, ma obowiązek przekazać skargę sądowi wraz z aktami sprawy w terminie 30 dni od dnia jej wniesienia. Jednocześnie powinien wskazać swoje stanowisko w tej sprawie z odniesieniem się do argumentów podatnika. Jest to odpowiedź na skargę.

Organ może także uwzględnić wniesioną skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy.

Zobowiązanie do działania

Sąd administracyjny, uwzględniając skargę podatnika, zobowiązuje organ podatkowy do wydania rozstrzygnięcia. Nie może jednak nakazać organowi sposobu rozstrzygnięcia ani orzec o prawach i obowiązkach podatnika (wyrok NSA z 10 kwietnia 2001 r., I SAB 37/00). Sąd administracyjny powinien jedynie ocenić czy faktycznie organ podatkowy pozostaje w bezczynności, a jeśli tak, to zobowiązać go do wydania rozstrzygnięcia we wskazanym terminie (wyrok WSA w Warszawie z 8 maja 2013 r., IV SAB/Wa 15/13).

Elementy skargi

Stosownie do art. 46 § 1 ppsa w związku z art. 57 § 1 ppsa skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym i zawierać:

- imię i nazwisko lub nazwę stron (przedstawicieli ustawowych, pełnomocników),

- oznaczenie sądu, do którego jest skierowana,

- oznaczenie rodzaju pisma,

- osnowę wniosku/oświadczenia,

- wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, aktu czy czynności,

- oznaczenie organu, którego bezczynności skarga dotyczy,

- określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego,

- żądanie zobowiązania organu podatkowego, który dopuścił się bezczynności, do załatwienia sprawy w oznaczonym terminie,

- podpis strony (jej przedstawiciela, pełnomocnika),

- wskazanie załączników, jeżeli są dołączane.

WZÓR skargi na bezczynność organu

Warszawa, 19 lutego 2016 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny
ul. Jasna 2/4
00-013 Warszawa
za pośrednictwem
Naczelnika Urzędu Skarbowego
Warszawa-Bielany
ul. Skalbmierska 5
01-811 Warszawa

Skarżący:
PPHU „Brothers-pol" Sp. z o.o.
Kazimierz Nowakowski
ul. Przybyszewskiego 41/A
01-811 Warszawa