Na zasiłek zleceniobiorcy wpływa wcześniejsze ubezpieczenie

Zleceniobiorca, który zdecyduje się na zasadzie dobrowolności przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, w razie choroby, macierzyństwa lub konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, może – po spełnieniu określonych przez ustawodawcę warunków – otrzymać świadczenie z ZUS. Podstawę jego wymiaru stanowi przychód za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, stanowiący podstawę składki chorobowej, chyba że prawo do świadczenia powstanie przed upływem tego okresu.

Dobrowolny charakter

Osoba zatrudniona na umowę- zlecenia, dla której jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega – zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej: ustawa systemowa) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu.

Zleceniobiorca, dla którego ubezpieczenia emerytalno-rentowe są obowiązkowe, ma prawo – w myśl art. 11 ust. 2 ustawy systemowej – zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego, które jest w tym przypadku dobrowolne. Zostaje nim objęty od dnia złożenia wniosku w tej sprawie. Składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe finansuje w całości zleceniobiorca.

Okres wyczekiwania

Zleceniobiorca zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie tzw. okresu wyczekiwania, tj. nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego. Gdy to ubezpieczenie jest dobrowolne, okres wyczekiwania wynosi 90 dni (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 372; dalej: ustawa zasiłkowa). Wlicza się do niego poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, pod warunkiem, że przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

Zleceniobiorca zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ma także prawo do zasiłków opiekuńczego i macierzyńskiego. Te świadczenia przysługują jednak bez okresu wyczekiwania.

Nie zawsze 12 miesięcy

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku dla zleceniobiorcy stanowi przeciętny miesięczny przychód za:

- 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy lub – pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia – gdy niezdolność do pracy powstanie przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego, o czym stanowi art. 36 ust. 2 związku z art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Od 1.go do ostatniego dnia miesiąca

Pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla osób niebędących pracownikami jest ten, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca – np. 1 stycznia. Jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia traktuje się zatem m.in. ten, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od pracy – np. listopad, gdy dana osoba została objęta ubezpieczeniem chorobowym 2 listopada.

Przykład

Pan Marek podlega do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 3 czerwca br. Od 4 października przedłożył zwolnienie lekarskie. Pan Marek ma prawo do zasiłku chorobowego, gdyż posiada 90-dniowy okres ubezpieczenia chorobowego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego będzie stanowił przychód z pełnych kalendarzowych miesięcy podlegania do ubezpieczenia chorobowego, tj. od lipca do września 2016 r.

W podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za taki nieprzerwany okres uważa się także kolejne nieprzerwane okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu kolejnych umów-zlecenia zawartych z tym samym zleceniodawcą oraz okresy, między którymi wystąpiła przerwa przypadająca na niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy. Przerwy przypadającej na dzień ustawowo wolny od pracy nie traktuje się jako przerwy w ubezpieczeniu.

Przez przychód należy rozumieć – zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy zasiłkowej – kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy, po odliczeniu jej części odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.

Przykład

Pan Edward był zatrudniony na umowę-zlecenia u tego samego zleceniodawcy w okresie:

- od 1 grudnia 2014 r. do 31 stycznia 2016 r.,

- od 1 marca do 30 kwietnia 2016 r. oraz

- od 2 maja 2016 r. do 30 listopada 2016 r.

Z umów-zlecenia we wskazanych okresach podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Pan Edward chorował od 30 września do 15 października 2016 r. Ponieważ posiadał wymagany 90-dniowy okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, nabył prawo do zasiłku chorobowego za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy. Natomiast przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku znaczenie ma, że:

- między pierwszą a drugą umową-zlecenia była przerwa, dlatego przychód z pierwszej z nich nie będzie brany pod uwagę,

- między drugą a trzecią umową zlecenia była przerwa, ale przypadała na dzień ustawowo wolny od pracy (Święto Pracy) – należy więc uwzględnić przychód z obu tych umów.

Podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowił przeciętny miesięczny przychód zleceniobiorcy za okres od marca 2016 r. do sierpnia 2016 r., tj. za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia poprzedzające powstanie niezdolności do pracy.

Chorobowy falstart

Jeśli zleceniobiorca zachoruje przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a nie podlegał wcześniej temu ubezpieczeniu z innego tytułu albo przerwa między aktualnym a poprzednim ubezpieczeniem przekracza 30 dni, podstawą zasiłku jest:

- kwota przychodu ustalona w umowie przypadająca za miesiąc kalendarzowy, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu wartości odpowiadającej 13,71 proc. – dla zleceniobiorców, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono kwotowo,

- kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy – w przypadku zleceniobiorców, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Jeżeli u płatnika składek w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku, nie ma innych ubezpieczonych, których przychód można uwzględnić, podstawę zasiłku stanowi przychód osiągnięty przez ubezpieczonego.

Inny tytuł ubezpieczenia

Inaczej jest, gdy zleceniobiorca, który zachorował przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego, ale rozpoczęło się ono po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się wówczas odpowiednio art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Oznacza to, że przyjmuje się przychód ubezpieczonego za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (prawo do zasiłku), po uzupełnieniu go do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby ta osoba podlegała ubezpieczeniu chorobowemu przez pełny miesiąc kalendarzowy.

Należy jednak wyjaśnić, czym jest inny tytuł ubezpieczenia chorobowego. Będzie nim podleganie ubezpieczeniu chorobowemu na przemian np. jako:

- pracownik, a następnie z tytułu umowy-zlecenia,

- z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej, a następnie z umowy-zlecenia,

- podleganie ubezpieczeniu chorobowemu jako zleceniobiorca u jednego płatnika składek, a następnie ponowne zgłoszenie do ubezpieczeń chorobowych jako zleceniobiorca u innego płatnika,

- podleganie ubezpieczeniu chorobowemu jako zleceniobiorca u jednego płatnika składek, a następnie ponowne zgłoszenie u tego samego płatnika składek, jeżeli wystąpiła przerwa w ubezpieczeniu, w czasie której tytuł ustał (wygasła umowa).

Przykład