Praca na zwolnieniu lekarskim nie zawsze kończy się dyscyplinarką

Uznanie, że świadczenie pracy na rzecz pracodawcy, mimo posiadania zwolnienia lekarskiego, godzi w dobro zakładu pracy, jest problematyczne. Możliwość rozwiązania umowy z tego powodu to wyjątek.

Aktualizacja: 30.07.2017 13:37 Publikacja: 30.07.2017 00:01

Praca na zwolnieniu lekarskim nie zawsze kończy się dyscyplinarką

Foto: Fotolia

- Kierownik oddziału spółki przebywał na dwutygodniowym zwolnieniu lekarskim. Prezes wezwał go do siedziby spółki, gdzie próbował wręczyć pracownikowi wypowiedzenie. Ten powołując się na zwolnienie lekarskie odmówił przyjęcia wypowiedzenia. Po kilku dniach, przed zakończeniem zwolnienia, wrócił do pracy i podjął obowiązki. Pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym powołując się na to, że etatowiec posiadający zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z zaleceniem „chory powinien leżeć" pracował, narażając tym samym pracodawcę na ewentualne negatywne konsekwencje w przypadku nagłego, dalszego pogorszenia stanu zdrowia. Czy mimo pracy w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik ma szanse na zakwestionowanie decyzji pracodawcy przed sądem? – pyta czytelnik.

Tak. Takie szanse istnieją, ponieważ zwykle osobie pracującej na rzecz zatrudniającego go pracodawcy trudno jest przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo.

Podobnym problemem zajmował się Sąd Najwyższy w jednym z najnowszych wyroków z 16 marca 2017 r. (II PK 14/16). Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można a priori głosić, iż każde świadczenie pracy w okresie zwolnienia lekarskiego wypełnia przesłanki z art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Radykalny zakaz...

Sąd Najwyższy przypomniał, że jego orzecznictwo dotyczące wykonywania w czasie zwolnienia lekarskiego zajęć – tak zarobkowych, jak i innego rodzaju – ewoluowało.

Początkowo głoszono radykalne tezy, że nawet jednorazowy przypadek dokonania nadużyć w zakresie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, uzasadniające podjęcie decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (wyrok SN z 17 września 1984 r., I PRN 122/84, OSNCP 1985 nr 5-6, poz. 75). Podobnie kwalifikowano wzięcie udziału w wycieczce zagranicznej w trakcie zwolnienia lekarskiego z adnotacją „może chodzić" (wyrok SN z 13 czerwca 1985 r., I PR 37/85, OSNCP 1986 nr 4, poz. 58).

...odszedł do lamusa

Następnie pojawiły się mniej rygorystyczne poglądy uznające, że samo stwierdzenie, iż pracownik utracił prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i został zobowiązany do ich zwrotu nie oznacza jeszcze, że doszło w zakresie korzystania z nich do nadużycia uprawniającego zakład pracy do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Przykładem może być wyrok SN z 13 listopada 1991 r. (I PRN 51/91). Zauważono ponadto, że nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 k.p.) wykonywanie w czasie zwolnienia chorobowego pracy, która nie jest sprzeczna z zaleceniami lekarskimi (np. wyrok SN z 20 lipca 2000 r., I PKN 733/99). Uznano także, że udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić", nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznany za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (wyrok SN z 2 kwietnia 1998 r., I PKN 14/98, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz. 210).

Do tej linii zalicza się też orzeczenie, w którym przesądzono, że uczestniczenie pracownika w zajęciach szkolnych w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, niesprzeczne z zaleceniami lekarza, nie jest naruszeniem obowiązków pracowniczych (wyrok SN z 4 marca 1999 r., I PKN 613/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 309), podobnie jak uczestnictwo w okresie zwolnienia lekarskiego w grze sportowej (wyrok SN z 10 sierpnia 2000 r., I PKN 757/99, OSNAPiUS 2002 nr 5, poz. 106).

Utrwalone jest zatem orzecznictwo, zgodnie z którym nadużycie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego samo w sobie nie może być zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).

Ciężkie naruszenie obowiązków

Nie budzi jednak wątpliwości to, że pracownik, który w czasie zwolnienia lekarskiego podejmuje czynności sprzeczne z jego celem, jakim jest odzyskanie zdolności do pracy, a zwłaszcza czynności prowadzące do przedłużenia nieobecności w pracy, godzi w dobro pracodawcy, działając sprzecznie ze swoimi obowiązkami (lojalność wobec pracodawcy, obowiązek świadczenia pracy i usprawiedliwienia nieobecności). W konkretnych przypadkach takie zachowanie etatowca może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (por. np. wyrok SN z 11 czerwca 2003 r., I PK 208/02).

Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy praca ta świadczona była na rzecz pracodawcy, którego dotyczyło wystawione zwolnienie lekarskie. Należy mieć bowiem na względzie fakt, iż rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika powinno być stosowane wyjątkowo i ostrożnie (wyrok SN z 2 czerwca 1997 r., I PKN 193/97), zaś przypisanie etatowcowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych nie jest możliwe bez wykazania mu winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa, przy czym ocena ta powinna odbywać się przez pryzmat całokształtu okoliczności (por. np. wyrok z 13 grudnia 2007 r., I PK 133/07).

W orzecznictwie wypowiadano też poglądy, iż czynnikiem usprawiedliwiającym pracownika może być jego błędne przekonanie o działaniu w interesie pracodawcy (por. np. wyrok SN z 2 czerwca 1997 r., I PKN 193/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 269).

Dobro zakładu, nie pracodawcy

W cytowanym na wstępie wyroku z 16 marca 2017 r. Sąd Najwyższy w kontekście uchybień związanych z korzystaniem ze zwolnienia lekarskiego dokonał pogłębionej analizy obowiązków pracowniczych, których naruszenie może się skończyć zwolnieniem dyscyplinarnym. SN zauważył, że art. 100 § 2 pkt 4 k.p.c. nakazuje pracownikowi dbać o dobro zakładu pracy, a nie pracodawcy – czyli o jednostkę organizacyjną będącą miejscem pracy, a tym samym będącą wspólną wartością, „dobrem" nie tylko pracodawcy, ale również pracowników (por. wyroki SN: z 9 lutego 2006 r., II PK 160/05, OSNP 2007 nr 1-2), wobec czego ocena naruszenia przez pracownika tego przepisu tylko przez pryzmat interesu pracodawcy jest nieuzasadniona (wyrok SN z 17 lipca 2009 r., I PK 45/09).

Dlatego trafnie SN twierdzi, że problematyczne jest uznanie, że świadczenie pracy na rzecz pracodawcy, mimo posiadania zwolnienia lekarskiego, godzi w dobro zakładu pracy. Z pewnością nie da się uznać, że zależność tego rodzaju występuje w każdym przypadku. Nie można natomiast wykluczyć, że z uwagi na natężenie i rodzaj choroby, zakres obowiązków wykonywanych przez pracownika i ich znaczenie dla zakładu pracy, wykonywanie pracy przez chorego pracownika (mającego zwolnienie lekarskie) może zostać uznane za uchybienie podstawowemu obowiązkowi, o którym mowa w art. 100 § 1 pkt 4 k.p. (zob. wyrok SN z 5 kwietnia 2005 r., I PK 2008/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 3). Zakwalifikowanie to jest jednak możliwe w wyjątkowych wypadkach, gdy czynniki przedmiotowe i podmiotowe sprawy przemawiają za przeciwstawnymi racjami (jak choćby tą, że wykonywanie pracy z założenia leży w interesie zakładu pracy).

podstawa prawna: art. 52 § 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1666 ze zm.)

masz pytanie, wyślij e-mail: tygodnikpraca@rp.pl

- Kierownik oddziału spółki przebywał na dwutygodniowym zwolnieniu lekarskim. Prezes wezwał go do siedziby spółki, gdzie próbował wręczyć pracownikowi wypowiedzenie. Ten powołując się na zwolnienie lekarskie odmówił przyjęcia wypowiedzenia. Po kilku dniach, przed zakończeniem zwolnienia, wrócił do pracy i podjął obowiązki. Pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym powołując się na to, że etatowiec posiadający zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z zaleceniem „chory powinien leżeć" pracował, narażając tym samym pracodawcę na ewentualne negatywne konsekwencje w przypadku nagłego, dalszego pogorszenia stanu zdrowia. Czy mimo pracy w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik ma szanse na zakwestionowanie decyzji pracodawcy przed sądem? – pyta czytelnik.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Droga konieczna dla wygody sąsiada? Ważny wyrok SN ws. służebności
Sądy i trybunały
Emilia Szmydt: Czuję się trochę sparaliżowana i przerażona
Zawody prawnicze
Szef palestry pisze do Bodnara o poważnym problemie dla adwokatów i obywateli
Sądy i trybunały
Jest opinia Komisji Weneckiej ws. jednego z kluczowych projektów resortu Bodnara
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Prawo dla Ciebie
Jest wniosek o Trybunał Stanu dla szefa KRRiT Macieja Świrskiego