Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: kogo i jak powołać do zarządu

Przepisy art. 201 § 2 i 3 k.s.h. stanowią jedynie, że skład zarządu zawsze musi tworzyć co najmniej jeden członek pochodzący bądź – nie z grona wspólników >patrz przykład 1. Dopuszczalne jest ustalenie w umowie spółki dodatkowych pozytywnych (np. posiadanie określonego wykształcenia) albo negatywnych (np. wskazanie wspólnika, który nie może objąć funkcji) kryteriów, po spełnieniu których możliwe jest lub wykluczone zasiadanie w zarządzie >patrz wyciąg z umowy sp. z o.o.

Jest możliwość określenia składu zarządu widełkowo (np. od 1 do 4), co jest ułatwieniem – nie trzeba zmieniać umowy spółki, gdy jego liczebność spadnie poniżej pewnej granicy. W przypadku sztywnego wskazania liczebności zarządu, wygaśnięcie mandatu w trakcie kadencji skutkuje tym, że do czasu uzupełnienia jego składu – spółka pozbawiona jest tego organu. Może wówczas powstać pat decyzyjny. Jeżeli ustanowiono reprezentację łączną polegającą na konieczności współdziałania np. dwóch członków zarządu, a z jakiegoś powodu nastąpi redukcja obsady organu do jednego z nich albo tylko jedna osoba od razu będzie powołana w jego skład, to dla skuteczności oświadczeń woli składanych w imieniu podmiotu konieczne będzie powołanie drugiego członka zarządu.

Przykład 1

Panowie Patryk i Michał są udziałowcami spółki X sp. z o.o. Pan Patryk chce powołać panią Sylwię do pełnienia funkcji prezesa zarządu (ma być jednoosobowy). Pan Michał uważa, że oprócz niej w organie zawsze musi zasiadać co najmniej jeden wspólnik, aby kontrolować decyzje osoby z zewnątrz. Pan Michał nie ma racji. W skład zarządu można, ale nie trzeba powołać udziałowca. Nie ma przeszkód, aby gremium było jednoosobowe.

W świetle art. 18 § 1 k.s.h. członkiem organu spółki z o.o., w tym zarządu, może być wyłącznie osoba fizyczna legitymująca się pełną zdolnością do czynności prawnych, a więc pełnoletnia (w tym kobieta, która ukończyła 16 lat i wyszła za mąż) i nie ubezwłasnowolniona. Zakazane jest zatem pełnienie wymienionej funkcji przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie bądź częściowo oraz te, które nie ukończyły 13 lat albo nawet przekroczyły tę granicę wieku, ale nie osiągnęły 18 lat >patrz przykład 2.

Przykład 2

Pani Iwona w wieku 17 lat, będąc mężatką, została powołana przez radę nadzorczą (na podstawie umowy) w skład zarządu spółki G sp. z o.o. Jeden z udziałowców stwierdził, że pani Iwona nie ma prawa zasiadać w organie, bo nie jest pełnoletnia. Nie jest to prawidłowe stanowisko, ponieważ przez zawarcie małżeństwa (nawet, gdy zostało ono unieważnione) małoletni uzyskuje pełnoletność – nabywa pełną zdolność do czynności prawnych. Pani Iwona nie była ubezwłasnowolniona. Wspólnik spółki G sp. z o.o. miałby rację tylko, gdyby pani Iwona weszła w skład zarządu w wieku 17 lat, a uprzednio nie wyszłaby za mąż.

Negatywne wymogi uzyskania statusu członka zarządu rozciągają się – z mocy prawa – na skazanych prawomocnym wyrokiem za np. czyny zabronione określone w kodeksie karnym: przeciwko ochronie informacji (art. 265-269b k.k.), wiarygodności dokumentów (art. 270-277 k.k.), mieniu (art. 278-295 k.k.), obrotowi gospodarczemu (art. 296-309 k.k.) oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art. 310-316 k.k.), jak również za przestępstwa wyliczone w k.s.h.: działania na szkodę spółki (art. 585 k.s.h.– tak nadal stanowi art. 18 § 2 k.s.h., choć art. 585 k.s.h. został uchylony ustawą 9 czerwca 2011 r., która weszła w życie 13 lipca 2011 r.), ogłaszanie danych nieprawdziwych albo przedstawianie takich danych organom podmiotu, władzom państwowym lub rewidentom (art. 587 k.s.h.), umożliwienie bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości (art. 590 k.s.h.) oraz bezprawne posługiwanie się dokumentem przy głosowaniu na walnym zgromadzeniu lub wykonywaniu praw mniejszości (art. 591 k.s.h.) >patrz przykłady nr 3-6. Tak stanowi art. 18 § 2 k.s.h.

Przykład 3

Wspólnicy spółki DEF sp. z o.o. zamierzają powołać pana Igora na stanowisko wiceprezesa zarządu spółki. Przed podjęciem uchwały powzięli oni informację, iż rok wcześniej został on skazany prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania tytułem próby za dokonanie kradzieży z włamaniem. Udziałowcy postanowili więc powierzyć tę funkcję innej osobie. Ich decyzja była słuszna. Pan Igor został skazany za przestępstwo przeciwko mieniu, a wyrok jest prawomocny.

Przykład 4

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że w wyniku apelacji pana Igora wyrok skazujący go na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem za dokonanie kradzieży z włamaniem został uchylony, a sprawę przekazano do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Nie ma więc przeszkód, aby powołać pana Igora w skład zarządu spółki DEF sp. z o.o. Jeżeli sąd II instancji utrzyma skazujący go wyrok, wówczas w dniu ogłoszenia wyroku przez sąd odwoławczy (czyli w dniu uprawomocnienia się wyroku) będzie musiał pożegnać się z fotelem wiceprezesa.

Przykład 5

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że pan Igor uznał, że skoro został prawomocnie skazany za w/w przestępstwo przeciwko mieniu na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, a nie na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, to może piastować funkcję wiceprezesa zarządu spółki DEF sp. z o.o. Nic bardziej błędnego. Nie ma żadnego znaczenia jaka kara została wymierzona za popełniony czyn zabroniony. Istotne jest to, że pana Igora skazano za przestępstwo przeciwko mieniu, a wyrok jest prawomocny.

Przykład 5

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że pan Igor został prawomocnie skazany na karę grzywny za przestępstwo niezgłoszenia danych dotyczących ubezpieczenia społecznego (art. 219 k.k.). Może on wejść w skład zarządu spółki DEF sp. z o.o., bo prawomocne skazanie nie dotyczy przestępstwa objętego katalogiem wymienionym w art. 18 § 2 k.s.h. (przy założeniu, że umowa spółki DEF sp. z o.o. nie wyłącza ewentualności zasiadania w zarządzie osób karanych za jakiekolwiek przestępstwa).

Zakaz, o którym stanowi art. 18 § 2 k.s.h., ustaje z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego. Jednak w pewnych sytuacjach (warunkowego zawieszenia wykonania kary czy warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary) termin ten mógłby biec, mimo że skazany nie odbył kary. Stąd też, mimo że ustaje on z upływem 5. roku od uprawomocnienia się skazującego wyroku, to nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem 3 lat od zakończenia okresu odbywania kary >patrz przykłady 7-8.

Przykład 7

1 grudnia 2011 r. uprawomocnił się skazujący panią Julitę wyrok za kradzież z włamaniem. Za przestępstwo to wymierzono jej 6 lat pozbawienia wolności. W tej samej dacie została ona przyjęta do zakładu karnego celem odbycia kary. Zakaz bycia np. członkiem zarządu sp. z o.o. będzie więc obowiązywał panią Julitę przez 5 lat od uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, tj. do 1 grudnia 2016 r. (do godz. 24:00).

Przykład 8

Pani Adrianna prawomocnie skazana 1 marca 2013 r. za wymuszenie rozbójnicze na karę 3 lat pozbawienia wolności, opuściła zakład karny 1 pażdziernika 2014 r., ponieważ przedterminowo warunkowo zwolniono ją z odbycia reszty kary. Okres próby stanowi czas pozostały do obycia kary, nie może być on jednak krótszy niż 2 lata (ani dłuższy niż 5 lat – pomijam wszelkie kwestie dotyczące popełnienia przestępstwa w warunkach recydywy). W związku z tym koniec odbywania kary przez panią Adriannę nastąpił 1 października 2016 r. (bo do odbycia kary pozostał 1 rok i 5 miesięcy, czyli mniej niż 2 lata) Nie mogła ona zatem m.in. zasiadać w zarządzie sp. z o.o. do 1 pażdziernika 2016 r.

Uwaga! Zgodnie z art. 112 k.c. termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu (kończy się o północy upływającego terminu).

Skazany może w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia wystąpić do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji we władzach spółki kapitałowej lub o skrócenie czasu jego obowiązywania >patrz przykład 9. Wniosek ten nie zostanie jednak uwzględniony, gdy przestępstwo popełniono umyślnie >patrz przykład 10 i 11. Rozstrzygnięcie następuje w formie postanowienia. „...Podlega ono zaskarżeniu na podstawie art. 6 § 1 k.k.w., zgodnie ze standardami konstytucyjnymi, wynikającymi z art. 45 ust.1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji" (z postanowienia Sądu Najwyższego z 25 października 2007 r., I KZP 33/07).

Uwaga! W przypadku zwolnienia z komentowanego zakazu brak jest przeszkód, aby być ponownie wybranym, gdyż mandat wygasł i nie „odżywa" z chwilą zwolnienia z niego.

Przykład 9

Pani Oliwia została skazana za nieumyślne ujawnienie informacji niejawnej o klauzuli „tajne" w związku z otrzymanym upoważnieniem na karę ograniczenia wolności w wymiarze 3 miesięcy.

Wyrok uprawomocnił się 1 lutego 2016 r. Natomiast 1 marca 2016 r. wystąpiła ona do sądu, który ją skazał z wnioskiem o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji organu oraz likwidatora w spółce kapitałowej. Jako uzasadnienie podała, że działała nieumyślnie, zakaz ten faktycznie pełni funkcję dodatkowej kary niewspółmiernej do wagi czynu, a ponadto otrzymała ona intratną propozycję objęcia funkcji prezesa zarządu P sp. z o.o., którą już kiedyś – bez zastrzeżeń pod jej adresem – pełniła. Jeżeli sąd uzna wskazane argumenty za zasadne, zwolni ją z zakazu statuowanego treścią art. 18 § 2 k.s.h.

Przykład 10

Pani Alicja została skazana za oszustwo. Wyrok uprawomocnił się 1 grudnia 2015 r. 5 marca 2016 r. pani Alicja zgłosiła do sądu, który wydał wyrok wniosek o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji organu oraz likwidatora w spółce kapitałowej. Wniosek zostanie oddalony, nie tylko z powodu złożenia go po upływie ustawowego trzymiesięcznego terminu, ale przede wszystkim z uwagi na to, iż pani Alicja popełniła wymieniony czyn zabroniony umyślnie.

Przykład 11

Pani Nadia została skazana za kradzież rozbójniczą. Wyrok uprawomocnił się 3 lutego 2016 r. 1 marca 2016 r. złożyła ona wniosek o skrócenie czasu obowiązywania zakazu określonego w art. 18 § 2 k.s.h. Mimo że został on zgłoszony we właściwym terminie, to i tak nie będzie podlegał uwzględnieniu, gdyż pani Nadia dopuściła się kradzieży rozbójniczej umyślnie.

Uwaga! „Ustanowienie pełnomocnika procesowego przez prezesa jednoosobowego zarządu spółki z o.o. w stosunku do którego orzeczono zakaz pełnienia tej funkcji (art. 18 § 2 k.s.h.) jest nieskuteczne".

Z kręgu podmiotów, które mogą piastować stanowisko w zarządzie sp. z o. o. (spółki lub spółdzielni zależnej) wyłączeni są nadto członkowie jej rady nadzorczej i komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy i prokurenci >patrz przykład 12. Osoba zasiadająca w zarządzie może być jednocześnie kierownikiem oddziału lub zakładu >patrz przykład 13.

Przykład 12

Pan Arkadiusz był sekretarzem rady nadzorczej spółki Y sp. z o.o. Zrezygnował z funkcji, gdyż wspólnicy zamierzali powołać go na wiceprezesa zarządu. Jeden z udziałowców doszedł do wniosku, że pan Arkadiusz nie może objąć tego stanowiska, gdyż wcześniej wchodził w skład organu nadzoru. Pogląd ten nie jest właściwy. Wolno powołać pana Arkadiusza do zarządu, bo nie jest on już członkiem rady nadzorczej. Zakazane byłoby zasiadanie przez niego w zarządzie spółki Y sp. z o.o. tylko, gdyby równocześnie był sekretarzem rady nadzorczej.

Przykład 13

Pani Olga jest prezesem zarządu spółki ABC sp. z o.o. Zawarto z nią też umowę o pracę na stanowisku kierownika oddziału spółki. Jest to dopuszczalne.

Uwaga! Jeżeli członek zarządu zostanie jednocześnie powołany w skład rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej sp. z o.o., wybór ten będzie z mocy prawa nieważny.

Autorka jest adwokatem

Wyciąg z umowy sp. z o.o.

§ 10.

1. Zarząd składa się z 3 (trzech) członków wybieranych i odwoływanych przez Radę Nadzorczą.

2. Prezesem Zarządu może być wyłącznie osoba posiadająca tytuł magistra ekonomii.

3. W skład Zarządu można powołać tylko jednego Wspólnika. Musi on posiadać wykształcenie wyższe ekonomiczne lub prawnicze. Wspólnik nie może pełnić funkcji Prezesa Zarządu.

4. Do zakresu działania Zarządu należą wszelkie sprawy Spółki nie zastrzeżone dla Zgromadzenia Wspólników i Rady Nadzorczej.