Prokuratorzy apelują o poszanowanie niezależności prokuratury

Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP w swoim "Apelu o poszanowanie niezależności prokuratory" podkreśla, że na szczególną dezaprobatę środowiska prokuratorskiego zasługuje fakt, iż to Prokurator Generalny, który winien być pierwszym strażnikiem niezależności formułuję propozycje, stanowiące w istocie zagrożenie dla niezależności prokuratorów prowadzących postępowania przygotowawcze. Jest to tym bardziej niepokojące, że autorem tych propozycji jest były sędzia, a zatem osoba dla której poszanowanie gwarancji niezależności winno pozostawać najwyższym priorytetem.

W ocenie prokuratorów skupionych wokół największej organizacji przedstawicielskiej działającej w prokuraturze powszechnej, skuteczne zwalczanie przestępczości wymaga wręcz rozbudowywania gwarancji niezależności, a nie jak to czyni Prokurator Generalny ich eliminowania lub wręcz zwracania się do polityków o ich istotną redukcję.

Podkreślenia wymaga fakt, iż jednym z największych osiągnięć reformy rozdzielającej urzędy Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego było wprowadzenie jako gwarancji niezależności zakazu wydawania poleceń, co do treści czynności procesowych.

Prokurator Generalny w swoim wystąpieniu do Prezesa Rady Ministrów domaga się wprowadzenia możliwości wydawania przez przełożonych prokuratorów polecenia zaniechania realizowanych lub planowanych czynności. Jest to istotny wyłom w tej fundamentalnej gwarancji niezależności. W praktyce tego rodzaju regulacja otworzyłaby ścieżkę do ingerencji w autonomię prokuratora prowadzącego śledztwo, w szczególności w sprawach o najwyższym ciężarze gatunkowym dotyczących osób usytuowanych blisko świata władzy publicznej, polityki oraz biznesu np. poprzez podejmowanie działań uniemożliwiających zbieranie dowodów i blokujących przebieg postępowań. W rezultacie regulacja ta, z wyłączeniem jakiejkolwiek kontroli zewnętrznej, a w szczególności kontroli niezawisłej władzy sądowniczej, otworzyła by drogę do subiektywnego blokowania postępowań przygotowawczych zgodnie z oczekiwaniami formułowanymi, czy to przez przedstawicieli świata polityki, czy środki masowego przekazu.

Ryzyko takie ocenić należy jako wysokie, zwłaszcza wobec zauważanej tendencji do wpisywania się w oczekiwania władzy wykonawczej w sytuacji wielomiesięcznego oczekiwania na zatwierdzenie sprawozdania Prokuratora Generalnego przez Prezesa Rady Ministrów.

W dalszej kolejności Prokurator Generalny domaga się nadania każdemu z prokuratorów nadrzędnych, w tym sobie samemu, prawa do podejmowania umorzonych postępowań lub postępowań, w których odmówiono wszczęcia śledztwa bądź dochodzenia i to nie tylko w sytuacjach, o których mowa w Kodeksie postępowania karnego, tj. gdy w sprawie ujawnią się nowe istotne fakty oraz dowody. Uprawnienia takiego domaga się nawet w stosunku do decyzji, które doręczono stronom, a zatem takich które mogą być wzruszone w wyniku kontroli instancyjnej uruchomionej poprzez złożenie zażalenia na decyzję o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania. Rada Główna ZZPiPP RP stoi na stanowisku, iż otwarcie możliwości uchylania każdej decyzji przez prokuratorów nadrzędnych, to zamach na stabilność decyzji procesowej i możliwość manipulowania sprawą aż do czasu jej przedawnienia w zależności od aktualnej koniunktury i to bez jawiących się jako naturalne konsekwencji w postaci przejęcia sprawy do własnego prowadzenia.

Zauważyć przy tym należy, iż pismo z dnia 11 października 2013 r. wywołuje wrażenie wprowadzenia w błąd jego adresata w osobie Prezesa Rady Ministrów poprzez wskazanie, iż obecnie „prokurator nadrzędny może, co najwyżej apelować do właściwego prokuratora, o to by podjął postępowanie." Z § 262 Regulaminu Urzędowania Powszechnych Jednostek Organizacyjnych Prokuratury wynika tymczasem jednoznacznie, iż „podjąć na nowo umorzone śledztwo lub dochodzenie może prokurator, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, a prokurator nadrzędny tylko wtedy, gdy przejmuje sprawę do swego prowadzenia."

Ze stanowiska Prokuratora Generalnego wynika zatem w sposób wyraźnie widoczny niechęć do rozwiązania, w którym prokuratorzy nadrzędni mogliby zostać narażeni na obowiązek prowadzenia postępowań. Rada Główna Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP stanowczo sprzeciwia się działaniom mającym na celu utrwalenie dla określonej grupy prokuratorów swoistego immunitetu na nieprowadzenie postępowań przygotowawczych. Już dziś znacząca część prokuratorów jest od tego obowiązku zwolniona. Obecnie należy podjąć działania na rzecz wprowadzenia zasady obowiązkowego referatu oskarżycielskiego i sądowego dla każdego prokuratora. Prowadzenie postępowań przygotowawczych i występowanie przed sądami powszechnymi powinno być bowiem nieodłącznym elementem prokuratorskiej służby.

Rada Gówna za wysoce niepokojące uznaje postulaty Prokuratora Generalnego zmierzające do ograniczenia jednej z fundamentalnych gwarancji niezależności w postaci kadencyjności stanowisk kierowniczych w prokuraturze, jak również sprowadzenia Krajowej Rady Prokuratury do pozycji organu wyłącznie o kompetencjach opiniodawczych. Wyposażenie Prokuratora Generalnego w kompetencję do usuwania kierowników jednostek w oparciu o kryterium „dobra służby prokuratorskiej" otwiera pole do nadużyć i w istocie rzeczy powrót do czasów, w których osoby niewygodne i przede wszystkim niezależne usuwano w całkowicie dowolny sposób w zależności od tego, która opcja polityczna w danym czasie sprawowała władzę. Kadencyjność jako gwarancja niezależności została wprowadzona po to aby tego rodzaju patologicznym praktykom przeciwdziałać.

W ocenie Rady Głównej dotychczasowe kompetencje Krajowej Rady Prokuratury, bez względu na zastrzeżenia jakie Związek posiada, co do sposobu wyłaniania jej członków, wymagają zachowania zarówno w kwestii wskazywania kandydatów do objęcia stanowisk prokuratorskich każdego szczebla, jak i wyrażania zgody na odwołanie z kadencyjnych stanowisk funkcyjnych. Za całkowicie niezrozumiałe uznać należy zabiegi Prokuratora Generalnego mające na celu odebranie Krajowej Radzie Prokuratury uprawnienia do opiniowania corocznego sprawozdania Prokuratora Generalnego. Opinia taka w ocenie Związku powinna stanowić emanację poglądów środowiska prokuratorskiego w szczególności na kwestię poszanowania gwarancji niezależności ze strony Prokuratora Generalnego.

Rada Główna Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP zwraca się do Prokuratora Generalnego o zrewidowanie szkodliwych dla niezależności prokuratorów i prokuratury propozycji. Apeluje o to jednocześnie, ażeby pierwszy po wyodrębnieniu prokuratury ze struktur Ministerstwa Sprawiedliwości Prokurator Generalny, zgodnie z oczekiwaniami prokuratorów, stał się „pierwszym strażnikiem niezależności." Tylko bowiem całkowicie niezależna i apolityczna prokuratura jest w stanie skutecznie stać na straży praworządności, a w szczególności czuwać nad bezpieczeństwem Państwa i Obywateli. Rada Główna zwraca się również do Krajowej Rady Prokuratury o pilne ustosunkowane się do propozycji Prokuratora Generalnego.