Reklama

Czy i kiedy sąd może odmówić stronie rozprawy

Sąd Najwyższy w poszerzonym składzie ma orzec, czy rozpoznanie sprawy przez sąd I instancji na posiedzeniu niejawnym, mimo wniosku strony o przesłuchanie jej na rozprawie, skutkuje nieważnością postępowania.

Publikacja: 18.12.2025 05:03

Pusta sala rozpraw w Sądzie Okręgowym

Pusta sala rozpraw w Sądzie Okręgowym

Foto: PAP/Dariusz Delmanowicz

To ważne zagadnienie w dobie częstych niejawnych posiedzeń zamiast zwyczajnych rozpraw, które – poza wyjątkami – są jawne.

Kwestia ta wynikła w sprawie, w której powód żądał od banku określonej kwoty i w pozwie złożył wniosek o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, ale też o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania obu stron. Z kolei bank w odpowiedzi na pozew wniósł o przesłuchanie świadka, powołując się na art. 148[1] § 3 k.p.c., który stanowi, że posiedzenia niejawnego nie stosuje się, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o wysłuchanie jej na rozprawie.

Sędzia wezwał jednak tylko strony do pisemnego wyjaśnienia konkretnych okoliczności, uznanych przez niego za istotne dla sprawy, i na posiedzeniu niejawnym pominął wskazane przez strony dowody. Na tym samym posiedzeniu wydał wyrok uwzględniający powództwo w części. Bank wniósł apelację, zarzucając nieważność postępowania z przyczyny określonej w art. 379 pkt. 5 k.p.c., tj. przez nieprzeprowadzenie rozprawy w pierwszej instancji.

Czytaj więcej

Odciążenie sądów, dodatkowe wymogi dla pełnomocników. Od lipca ważne zmiany w kpc

Przesłanki nieważności postępowania sądowego 

Sąd Apelacyjny w Krakowie, po kwerendzie orzecznictwa dotyczącego nieważności postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony jej praw, stwierdził, że taka sytuacja zachodzi, gdy łącznie spełnione są trzy przesłanki: naruszenie przez sąd przepisów procesowych będących źródłem uprawnień strony; wpływ tego uchybienia na wyłączenie możności jej działania w postępowaniu oraz niemożność obrony praw do zakończenia postępowania. Ocena, czy doszło do nieważności postępowania, powinna być przy tym dokonywana w kontekście konkretnych okoliczności sprawy.

Reklama
Reklama

Zapadło jednak szereg orzeczeń SN, że wydanie przez sąd I instancji wyroku na posiedzeniu niejawnym, mimo niespełnienia się ku temu ustawowych przesłanek, skutkuje w zasadzie automatycznie pozbawieniem strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt. 5 k.p.c. Stanowisko odmienne zapadło tylko w kilku orzeczeniach.

Czytaj więcej

W SN trudno obejść się bez pomocy prawnika

Pytanie prawne, które będzie musiał powiększony skład Sądu Najwyższego 

W tej sytuacji SA skierował do SN pytanie prawne: czy nieprzeprowadzenie obowiązkowej rozprawy zawsze prowadzi do nieważności postępowania, czy przeciwnie – konieczne jest indywidualne zbadanie rzeczywistego wpływu tego uchybienia na pozbawienie strony możności obrony jej praw?

Rozpatrując to pytanie, trzech sędziów Izby Cywilnej SN (Piotr Telusiewicz, Beata Janiszewska i Mariusz Załucki) wskazało, że udzielenie pozytywnej odpowiedzi na zadane pytanie mogłoby prowadzić do wykreowania pozaustawowej przyczyny nieważności postępowania z powodu niedopuszczalnego wyrokowania bez przeprowadzenia obligatoryjnej rozprawy. Z drugiej strony można twierdzić, że natura tego uchybienia z reguły idzie w parze z faktycznym pozbawieniem strony obrony jej praw. Doniosłe racje prawne przemawiają za tym, by nieuzasadnione naruszenie zasad jawności i ustności postępowania sądowego spotykało się z możliwie stanowczą reakcją systemu prawa.

Z tego powodu sędziowie IC SN uznali, że kwestia ta wymaga wypowiedzi powiększonego składu Sądu Najwyższego.

Terminu posiedzenia siedmiu sędziów SN w tej sprawie jeszcze nie ma.

Reklama
Reklama
Zawody prawnicze
Notariusze zwalniają pracowników i zamykają kancelarie
Spadki i darowizny
Czy darowizna sprzed lat liczy się do spadku? Jak wpływa na zachowek?
Internet i prawo autorskie
Masłowska zarzuca Englert wykorzystanie „kanapek z hajsem”. Prawnicy nie mają wątpliwości
Prawo karne
Małgorzata Manowska reaguje na decyzję prokuratury ws. Gizeli Jagielskiej
Dane osobowe
Kurier zgubił list z banku. NSA zdecydował, kto za to zapłaci
Materiał Promocyjny
Lojalność, która naprawdę się opłaca. Skorzystaj z Circle K extra
Reklama
Reklama
REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund.
Reklama
Reklama