Zgodnie z art. 141 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) na postanowienia wydane w toku postępowania zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi. Zażalenie można wnieść np. na postanowienie: o odmowie przywrócenia terminu (art. 59 § 1 k.p.a.), w sprawie zawieszenia postępowania (art. 101 § 3 k.p.a.) czy w sprawie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 108 § 2 k.p.a.). Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia stronie (albo innemu adresatowi – np. osobie wezwanej w charakterze świadka i ukaranej grzywną za niestawiennictwo), a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie - od dnia jego ogłoszenia (art. 141 § 2 k.p.a.). Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji (art. 142 k.p.a.).
Czytaj też: Postępowanie administracyjne: wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji
Przykład:
Załóżmy, że - po wniesieniu odwołania przez stronę – organ II instancji z awiesił postępowanie. Zgodnie z art. 101 § 3 k.p.a. na postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania albo odmowy podjęcia zawieszonego postępowania służy stronie zażalenie. W postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 2 czerwca 1992 r. (SA/Lu 235/92, LEX nr 10814) zwrócono uwagę, że postanowienie o zawieszeniu postępowania odwoławczego powinno być traktowane jako wydane przez organ I instancji, w związku z czym przysługuje na nie zażalenie do organu wyższego stopnia (por. art. 15 i art. 17 k.p.a.). Organ zażaleniowy może orzekać tylko w zakresie przedmiotu objętego zaskarżonym postanowieniem. Nie może natomiast orzekać w sprawie, która jest przedmiotem postępowania (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 22 maja 2019 r., II SA/Wr 130/19, LEX nr 2703724).
W art. 143 k.p.a. przyjęto, że wniesienie zażalenia nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania postanowienia. Organ, który wydał postanowienie, może jednak wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione. W wyroku WSA w Rzeszowie z 8 stycznia 2009 r. (II SA/Rz 559/08, LEX nr 475219) zwrócono uwagę, że przepis ten dotyczy postanowień, które podlegają wykonaniu – tego waloru nie ma np. postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia. Wstrzymanie wykonania postanowienia może nastąpić z urzędu bądź na wniosek adresata postanowienia. Następuje to w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie. Postanowienie to nie wymaga uzasadnienia (por. art. 124 § 2 k.p.a.).
Odpowiednie stosowanie przepisów
W myśl art. 144 k.p.a. w sprawach nieuregulowanych w art. 141-143 k.p.a. do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące odwołań. Odesłanie do „odpowiedniego" stosowania oznacza, że przy ocenie zastosowania przepisów dotyczących odwołania niezbędne jest uwzględnienie cech zażalenia i postępowania zażaleniowego (por. np. wyrok WSA w Poznaniu z 3 lipca 2019 r., IV SA/Po 327/19, LEX nr 2695365). Tak jak ma to miejsce w przypadku odwołania, zażalenie służy tylko do jednej instancji, a organem właściwym do rozpatrzenia zażalenia jest organ wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ zażaleniowy (por. art. 127 § 1-2 k.p.a.). Zasadą jest, że zażalenie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli wynika z niego, że adresat postanowienia nie jest zadowolony z jego treści (por. art. 128 k.p.a). Zażalenie wnosi się do właściwego organu za pośrednictwem organu, który je wydał (por. art. 129 § 1 k.p.a.). W przypadku postanowień, na które zgodnie z k.p.a. przysługuje zażalenie, a które zostały wydane w I instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze, adresat postanowienia może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie kwestii objętej tym postanowieniem (por. art. 127 § 3 k.p.a.). O wniesieniu zażalenia organ, który wydał zaskarżone postanowienie, zawiadamia pozostałe strony (por. art. 131 k.p.a.).