Stłuczka na drodze z obcokrajowcem: kto zapłaci za szkodę

Po polskich drogach porusza się coraz więcej samochodów zarejestrowanych w innych krajach Unii Europejskiej. W przypadku kolizji z winy kierowcy takiego samochodu dochodzenie należnego odszkodowania nie jest trudne pod warunkiem, że wiemy, kto odpowiada za szkodę.

Zasadą jest, że za szkodę komunikacyjną odpowiada zakład ubezpieczeń, który zawarł z właścicielem lub użytkownikiem pojazdu umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Kiedy pojazd zarejestrowany jest za granicą, jest niemal pewne, że za szkodę będzie odpowiadał zakład ubezpieczeń niemający siedziby w Polsce. Podmioty te posiadają jednak reprezentantów, którymi z zasady są krajowe zakłady ubezpieczeń.

Reprezentant pomoże

Na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 10a ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jednolity DzU z 2010 r. nr 11 poz. 66 z późn. zm.) reprezentant do spraw roszczeń to pełnomocnik zakładu ubezpieczeń wykonującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej działalność w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, z wyjątkiem odpowiedzialności cywilnej przewoźnika, umocowany w państwie członkowskim Unii Europejskiej innym niż państwo siedziby zakładu ubezpieczeń zgodnie z prawem państwa, w którym jest ustanowiony, co najmniej do dokonywania czynności prawnych niezbędnych do wypłaty lub odmowy wypłaty odszkodowania w imieniu i na rachunek reprezentowanego zakładu ubezpieczeń.

Zgodnie z art. 10a ustawy reprezentantem do spraw roszczeń może być osoba prawna lub osoba fizyczna dająca rękojmię należytego wykonywania czynności likwidacyjnych i regulowania płatności odszkodowawczych.

Nadto na mocy art. 81 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (DzU nr 124 poz. 1152; dalej p.b.u.k.) zadaniem reprezentanta do spraw roszczeń jest likwidacja szkód będących następstwem zdarzeń, o których mowa w art. 78 ust. 1 ustawy, jeżeli szkoda powstała w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, którego posiadacz miał zawartą umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych z reprezentowanym zakładem ubezpieczeń.

Nie przed sądem

W chwili ustalenia kwoty odszkodowania, niezależnie od tego, czy poszkodowany zgadza się z decyzją reprezentanta czy też nie, udział reprezentanta w sprawie jest zakończony. Powołane przepisy prawa jasno wskazują, iż reprezentant wykonuje swoje zadania tylko w ramach prowadzonego postępowania likwidacyjnego. W konsekwencji reprezentant nie może występować w postępowaniu sądowym w imieniu podmiotu, który umocował go do wykonywania czynności reprezentanta.

Powództwo poszkodowanego, który nie zgadza się ze sposobem zakończenia postępowania likwidacyjnego przez reprezentanta, winno być skierowane bezpośrednio przeciwko zakładowi ubezpieczeń, który ponosi odpowiedzialność za dane zdarzenie.

O ile przepisy prawa w sposób precyzyjny wskazują, jaka jest rola reprezentanta w postępowaniu likwidacyjnym, o tyle brak jest jakichkolwiek regulacji prawnych dotyczących roli reprezentanta w postępowaniu sądowym. Należy więc uznać, że z zasady reprezentant nie bierze udziału w procesie, chyba że posiada stosowne upoważnienie.

Nadto należy wskazać, że zgodnie z art. 83 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych funkcję organu odszkodowawczego pełni Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy poszkodowany lub uprawniony do odszkodowania, mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, może zgłosić żądanie odszkodowawcze do organu odszkodowawczego, jeżeli zdarzenie, z którego wynikła szkoda, zaistniało:

- za granicą, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie trzecim i było spowodowane ruchem pojazdu mechanicznego zarejestrowanego za granicą, w państwie członkowskim Unii Europejskiej, gdy:

- reprezentant do spraw roszczeń nie dopełnił obowiązku, o którym mowa w art. 82 ust. 1 lub 2,

- zakład ubezpieczeń nie ustanowił reprezentanta do spraw roszczeń, chyba że poszkodowany lub uprawniony zgłosił swoje żądanie bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń i otrzymał odpowiedź określoną w art. 82 ust. 1 lub 2;

- za granicą, w państwie członkowskim Unii Europejskiej i było spowodowane ruchem pojazdu mechanicznego zarejestrowanego za granicą, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie trzecim, jeżeli w terminie 60 dni od dnia zdarzenia nie został zidentyfikowany zakład ubezpieczeń osoby odpowiedzialnej za szkodę;

- za granicą, w państwie członkowskim Unii Europejskiej i było spowodowane ruchem pojazdu mechanicznego, którego zidentyfikowanie okazało się niemożliwe.

Dodatkowo na mocy art. 123 ustawy p.b.u.k. odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium:

- Rzeczypospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe są sygnatariuszami porozumienia wielostronnego;