Jak odzyskać pieniądze za niewykorzystaną polisę OC

Na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z 22 maja 2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (DzU nr 124, poz. 1152) (dalej ustawa) ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Zasadą jest, że umowa zawierana jest na okres 12 miesięcy.

Kiedy na krótszy okres

Umowę ubezpieczenia krótkoterminowego, tj. na okres krótszy niż 12 miesięcy, można podpisać m.in. w przypadku samochodów zarejestrowanych czasowo, zarejestrowanych za granicą czy pojazdów historycznych.

Z możliwości ograniczonego w czasie ubezpieczenia mogą też skorzystać podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na pośredniczeniu w kupnie i sprzedaży pojazdów mechanicznych w zakresie pojazdów przeznaczonych do kupna lub sprzedaży lub polegającą na kupnie i sprzedaży pojazdów mechanicznych.

Trzeba zawiadomić o wypowiedzeniu

Jeżeli posiadacz pojazdu zamierza zmienić ubezpieczyciela, powinien złożyć stosowne zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy w dotychczasowej firmie. Jeśli tego nie uczyni na co najmniej jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy. Zawarcie następnej umowy nie nastąpi tylko w dwóch przypadkach, pomimo braku powiadomienia:

1) gdy nie została opłacona w całości określona w umowie składka za mijający okres 12 miesięcy lub w razie cofnięcia zakładowi ubezpieczeń zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych albo

2) w wypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, ogłoszenia lub zarządzenia likwidacji zakładu ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego.

Termin zależy od nabywcy

Tak więc zmiana firmy ubezpieczeniowej wiąże się z koniecznością wypowiedzenia umowy. Sprzedaż samochodu może powodować rozwiązanie umowy ubezpieczenia, ale termin zależy od nabywcy.

Mianowicie na mocy art. 31 ust. 1 ustawy w razie zbycia pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC, na nabywcę pojazdu przechodzą prawa i obowiązki zbywcy wynikające z tej umowy.

Umowa ubezpieczenia ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na jaki została zawarta, chyba że nabywca wypowie ją przed upływem 30 dni od dnia nabycia pojazdu mechanicznego. W razie wypowiedzenia umowy rozwiązuje się ona z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu mechanicznego.

Sprzedający ma dwa wyjścia

Idealnym rozwiązaniem dla każdego sprzedającego byłaby sprzedaż pojazdu tuż przed końcem okresu ubezpieczenia. W praktyce rzadko się to zdarza, nikt przecież nie będzie zwlekał ze sprzedażą tylko ze względu na wykupione ubezpieczenie. Sprzedający ma więc dwa wyjścia.

Po pierwsze, może wkalkulować cenę niewykorzystanej składki ubezpieczenia do ceny pojazdu. Druga opcja to ustalenie z kupującym, że ten wypowie umowę ubezpieczenia, sprzedawca nie ma bowiem takiego uprawnienia.

Skuteczność, a co za tym idzie możliwość wyegzekwowania zobowiązania na kupującym wymaga stosownego zapisu w umowie sprzedaży pojazdu. W przeciwnym razie (wyłączenie ustnych ustaleń w tym zakresie) udowodnienie takiej okoliczności może być niezwykle trudne. Może się jednak okazać, że kupujący i tak nie rozwiąże umowy.

Przykład

Pan Robert kupił 15 maja 2011 samochód osobowy od pani Haliny. Umowa ubezpieczenia OC miała obowiązywać do 30 kwietnia 2012.

Strony zapisały w umowie, że nabywca zobowiązuje się do wypowiedzenia umowy w terminie 30 dni. Pan Robert jednak nie dokonał takiej czynności.

W opisanej sytuacji umowa ubezpieczenia będzie obowiązywała do 30 kwietnia 2012. Ustalenia umowy cywilnoprawnej nie mogą bowiem wpływać na ważność polisy, decydujące są przepisy ustawy. Sprzedawca samochodu nie pozostaje jednak bezradny.

Powinien skierować do nabywcy żądanie zapłaty kwoty stanowiącej równowartość niewykorzystanego ubezpieczenia od 15 czerwca 2011 do 30 kwietnia 2012.

Brak zapłaty w wyznaczonym terminie powoduje konieczność skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, uzyskanie korzystnego wyroku nie powinno być trudne.

Ponowna kalkulacja składki

Należy dodać, że pozostawanie na ubezpieczeniu zbywcy do końca umowy nie musi oznaczać wyłącznie samych korzyści dla kupującego.

W razie niewypowiedzenia przez nabywcę pojazdu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zakład ubezpieczeń może dokonać ponownej kalkulacji należnej składki z tytułu udzielanej ochrony ubezpieczeniowej, poczynając od dnia zbycia pojazdu, z uwzględnieniem zniżek przysługujących nabywcy oraz zwyżek go obciążających, w ramach obowiązującej taryfy składek.

Natomiast w przypadku gdy nabywca pojazdu złoży wniosek o ponowną kalkulację należnej składki, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do jej dokonania.

Ustawa wskazuje również ważne obowiązki sprzedawcy samochodu.

Jakie obowiązki byłego właściciela

Sprzedawca samochodu jest zobowiązany do przekazania nabywcy dokumentów potwierdzających zawarcie umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, dodatkowo powinien powiadomić zakład ubezpieczeń, w terminie 30 dni od dnia zbycia pojazdu mechanicznego, o zbyciu tego pojazdu i o danych osobowych nabywcy.

Regułą jest, że skutki wyrządzenia szkody po dniu zbycia pojazdu mechanicznego nie obciążają zbywcy tego pojazdu, jednak zbywca pojazdu mechanicznego ponosi wraz z nabywcą odpowiedzialność solidarną wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki ubezpieczeniowej należnej zakładowi ubezpieczeń za okres do dnia powiadomienia zakładu ubezpieczeń o sprzedaży.

Przykład

Pan Dariusz sprzedał samochód 5 czerwca 2011. Umowa ubezpieczenia została zawarta na okres od 2 listopada 2010 do 1 listopada 2011. Nabywca wypowiedział umowę niezwłocznie, tj. 10 czerwca 2011.

Umowa rozwiązuje się jednak z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu mechanicznego, czyli 4 lipca 2011. Ponieważ zwrot składki przysługuje wyłącznie za pełne miesiące, pan Dariusz nie odzyska składki obejmującej okres od 5 czerwca do 1 sierpnia 2011.

Automatyczne przedłużenie

Niekiedy ubezpieczony będzie domagał się od ubezpieczyciela całej składki ubezpieczenia OC. Tak dzieje się dość często ze względu na brak świadomości automatycznego przedłużenia umowy ubezpieczenia, która nie została wypowiedziana na okres kolejnych 12 miesięcy.

Równie często nabywca pojazdu niezwłocznie wykupuje nowe ubezpieczenie, mimo że mógłby korzystać z dotychczasowej polisy zbywcy, aż do czasu jej wygaśnięcia. Tak więc w prosty sposób może się okazać, że posiadacz pojazdu dysponuje dwoma polisami ubezpieczeniowymi. Tymczasem w razie zaistnienia szkody będzie mógł skorzystać wyłącznie z jednej z nich.

Przede wszystkim powstaje pytanie, którą z umów ubezpieczenia można rozwiązać. Moim zdaniem w grę wchodzi tylko anulowanie nowej umowy. Ta pierwsza została bowiem przedłużona z mocy ustawy i nie sposób kwestionować jej ważność.

Wprowadzenie w błąd

Chcąc odstąpić od nowej umowy, ubezpieczony z reguły powołuje się na błąd. Tyle że błąd, który sprowadza się de facto do nieznajomości przepisów prawa, nie daje możliwości uchylenia się od skutków oświadczenia woli. Zgodnie z art. 84 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli.

Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Dodatkowo można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Ubezpieczony będzie więc miał szansę na zwrot składki, gdy będzie potrafił wykazać, że przedstawiciel ubezpieczyciela wprowadził go w błąd, co zdecydowało o wykupieniu nowej polisy.

W praktyce ubezpieczyciele niechętnie zwracają składkę ubezpieczenia OC. Trudno im się dziwić, bo na razie brak jest podstaw prawnych do takiego zwrotu. Niekiedy klient może spotkać się z propozycją przeniesienia zapłaconej kwoty na inne ubezpieczenie, np. mieszkania, co jest rozsądnym rozwiązaniem zapłaconej omyłkowo składki.

Komentuje Tomasz Poznański, adwokat, współpracuje z Legal & Strategic Support Team LSST.pl

W najlepszej sytuacji będą osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, które drugie ubezpieczenie OC zawarły przez Internet, przez telefon lub gdziekolwiek poza lokalem przedsiębiorstwa.

Na mocy art. 16c ust. 1 ustawy z 2 marca 2000 o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU nr 22, poz. 271) konsument, który zawarł na odległość umowę o usługi finansowe, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie, w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy.

Usługami finansowymi w rozumieniu ustawysą w szczególności:

1) czynności bankowe,

2) umowy kredytu konsumenckiego,

3) czynności ubezpieczeniowe. W wypadku tych ostatnich konsument może odstąpić od umowy w terminie 30 dni od dnia poinformowania go o zawarciu umowy.

W wypadku odstąpienia od umowy umowa jest uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań.

To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi. Ustawodawca precyzyjnie wskazał, że w zakresie ubezpieczeń prawo do odstąpienia od umowy nie przysługuje konsumentowi wyłącznie w przypadku umów ubezpieczenia dotyczących podróży i bagażu lub innych podobnych, jeżeli zawarte zostały na okres krótszy niż 30 dni.

Skoro w ustawie nie wskazano umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, nie ulega wątpliwości, że każdy, kto przez pomyłkę zawarł taką umowę, będzie mógł od niej odstąpić.

Prawo Drogowe Ubezpieczenia i Odszkodowania