Długi składkowe spłacą spadkobiercy

[b]Czy ZUS może obciążyć spadkobierców długiem spadkodawcy, który jest konsekwencją obowiązków o charakterze osobistym?[/b] – pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

Do spadku nie wchodzą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Tak stanowi art. 922 § 2 kodeksu cywilnego (dalej k.c.). A oznacza to, że takie obowiązki i prawa wygasają z dniem śmierci i nie mogą być egzekwowane wobec spadkobierców lub przez nich realizowane. ZUS może się jednak domagać spłaty zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

[srodtytul]Według ordynacji i kodeksu cywilnego[/srodtytul]

Za zaległe zobowiązania płatników składek odpowiedzialność ponoszą spadkobiercy. Zobowiązania te wchodzą do masy spadkowej. Wynika to z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EA830BAF09729874BE74EE9822FC6DF9?id=184677]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2008 r. nr 11, poz. 74 ze zm.), dalej ustawa systemowa.[/link] W art. 31 odsyła ona do odpowiedniego stosowania przepisów ordynacji podatkowej (dalej op) regulujących odpowiedzialność spadkobierców za zaległe zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, czyli art. 91, 93, 93a – 93c, 93e, 94, 97 § 1, art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100, 101, 105 § 1 i 2, art. 106 § 1 i 2.

Zasady dotyczące odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne mają zastosowanie także do pozostałych składek pobieranych przez ZUS, czyli składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Kwestia ta została potwierdzona przez[b] Sąd Najwyższy, który w uchwale z 7 maja 2008 r. (II UZP 1/08) [/b]uznał, że niezapłacone w terminie składki na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne (oraz należności z nimi związane) mogą być pobrane przez ZUS od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek w granicach odpowiedzialności za długi spadkowe.

Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

[srodtytul]Zakres odpowiedzialności[/srodtytul]

Zgodnie z art. 98 § 2 op spadkobierca odpowiada za:

- zaległości podatkowe, przez które należy rozumieć na gruncie ubezpieczeń społecznych nieopłacone w terminie składki,

- odsetki za zwłokę od wskazanych w poprzednim punkcie zaległości,

- opłatę prolongacyjną,

- koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Z powyższego wynika, że spadkobiercy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy z tytułu opłaty dodatkowej wymierzonej tak na podstawie art. 24 ust. 1, jak i na podstawie art. 47 ust. 10c ustawy systemowej.

[b]Ponadto przy ocenie zakresu odpowiedzialności spadkobierców należy brać pod uwagę przepisy obowiązujące w dacie powstania ich odpowiedzialności, ponieważ na przestrzeni lat były zmieniane. Dlatego też odpowiedzialność spadkobierców może być ukształtowana różnie, w zależności od okresu, w którym powstała.[/b]

W myśl z art. 97 § 1 op spadkobiercy płatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W podobny sposób jest sformułowany art. 922 § 1 k.c., który przewiduje, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Rozstrzygająca jest zatem data śmierci płatnika składek.

[srodtytul]Przyjęcie lub odrzucenie[/srodtytul]

Odpowiedzialność spadkobiercy uzależniona jest od tego, czy przyjął on spadek, czy nie. Jeśli przyjął, wówczas o zakresie odpowiedzialności rozstrzyga, czy było to przyjęcie proste (bez ograniczania odpowiedzialności za długi), czy też przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (z limitem odpowiedzialności za długi).

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jeśli w tym czasie go nie będzie, jest to jednoznaczne z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, to brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.

Gdy oświadczenie zostanie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, będzie nieważne, a raz złożone nie może być odwołane.

[srodtytul]Oświadczenie z wadami[/srodtytul]

W razie złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli, z tym że:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

[srodtytul]Skutki dla innych[/srodtytul]

Jeżeli jest kilku spadkobierców i jeden z nich przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w sześciomiesięcznym terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli spadkobiercą jest natomiast Skarb Państwa lub gmina, nie mogą oni odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Podmioty te nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli spadkobierca złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku, aby ukryć majątek przed wierzycielami, wówczas każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, aby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.

[srodtytul]Są ustalone granice[/srodtytul]

Oświadczenie o przyjęciu spadku wywołuje także inny skutek. Do czasu jego złożenia spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Oznacza to, że ewentualna egzekucja kierowana jest wyłącznie do rzeczy i praw majątkowych wchodzących w skład spadku. Natomiast od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku bez ograniczenia, jeżeli nastąpiło proste przyjęcie spadku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, jednakże ograniczenie to nie ma zastosowania w sytuacji, gdy spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi.

Jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacił niektóre długi spadkowe nie wiedząc o istnieniu innych długów, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił. Jeżeli natomiast wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, to ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.

Jeżeli jest kilku spadkobierców, wówczas do momentu działu spadku ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości udziałów.