Zarządzanie jednostkami uczestnictwa

Rozmowa | Prof. Aleksander Chłopecki Uniwersytet Warszawski, Kancelaria Salans

Publikacja: 24.12.2011 03:54

Jeśli podczas podziału majątku małżonek nie zechce przejąć danego składnika, to nie da się go do tego zmusić

Foto: www.sxc.hu

Fundusz inwestycyjny nie chciał przepisać na żonę po śmierci męża jednostek uczestnictwa. Czy może tak robić?

Aleksander Chłopecki: W wypadku jednostek uczestnictwa, tak samo jak akcji, mamy niekompatybilność prawa rynku kapitałowego, rodzinnego i spadkowego. Bez wątpliwości jednak jeśli jednostki uczestnictwa są nabyte z majątku wspólnego małżonków, stają się składnikami tego majątku nie tylko wtedy, gdy są zapisane na tzw. wspólnym rachunku (rejestrze) małżonków. Ustrój wspólności jest powszechnym reżimem majątkowym, w efekcie wręcz wskazane jest posłużenie się domniemaniem nabycia jednostek do wspólności majątkowej. W zwykłej sytuacji towarzystwo funduszy inwestycyjnych nie ma więc kłopotu z realizacją np. zleceń umorzenia, konwersji czy zamiany jednostki. Dopóki między małżonkami nie ma konfliktu, fakt, że instrumenty finansowe należą do małżeńskiej wspólności, jest bez znaczenia dla TFI.

Co się dzieje w razie sporu małżonków?

Zgodnie z art. 36

§ 1

kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo w ramach działalności zarobkowej. TFI powinno się wstrzymać (jeśli ze względów czasowych i technicznych jest to jeszcze możliwe) z realizacją dyspozycji małżonka po otrzymaniu wiarygodnej informacji (najlepiej pisemnego oświadczenia) o sprzeciwie drugiego małżonka.

A w razie śmierci małżonka?

To sytuacja prawnie nieuregulowana i rodząca po stronie TFI pokusę „zamrożenia" wszystkich aktywów w rejestrze prowadzonym dla zmarłego małżonka. Takiej pokusie TFI nie powinno ulegać. Zgodnie z art. 46 k.r.o. w sprawach nieunormowanych w nich a odnoszących się do zarządu majątkiem wspólnym od chwili ustania wspólności ustawowej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego. W konsekwencji współmałżonek pozostaje z zasady osobą sprawującą zarząd rzeczą wspólną.

Co z art. 199 kodeksu cywilnego, który mówi, że do czynności przekraczających zwykły zarząd potrzeba zgody wszystkich współwłaścicieli?

Pozostały przy życiu współmałżonek jest uprawniony do dalszego wykonywania zarządu, w szczególności jednostkami uczestnictwa. Pojawiający się zaś problem tzw. zwykłego zarządu nie powinien być arbitralnie rozwiązywany przez TFI.

Czy więc towarzystwo funduszy inwestycyjnych może zablokować operacje na jednostkach?

Zablokowanie czynności zarządczych małżonkowi w zakresie połowy jednostek mogłoby być sprzeczne z jego obowiązkiem zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.). W stosunku do drugiej połowy jednostek TFI nie ma wiedzy (przed np. stwierdzeniem nabycia spadku), ile osób i w jakim zakresie wchodzi w krąg spadkobierców. W tej kwestii TFI musi oczekiwać przedłożenia mu wiarygodnego dokumentu urzędowego determinującego ewentualny podział jednostek.

W większości wypadków TFI nie powinno więc blokować połowy jednostek uczestnictwa zapisanych w rejestrze prowadzonym dla zmarłego małżonka (tym bardziej w wypadku rejestru wspólnego), powinno też (w braku odmiennej wiedzy) domniemywać istnienie wspólności małżeńskiej. W stosunku do drugiej części powinno oczekiwać na uzyskanie np. stwierdzenia nabycia spadku.

—rozmawiał Marek Domagalski