Podstawą prawną jest art. 403 § 2 kodeksu postępowania cywilnego (w zw. z art. 13 § 2 lub art. 524 § 2 k.p.c.), a więc ogólna podstawa do wznowienia postępowania cywilnego. Nie jest zaś podstawą do uchylenia kolejnego prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy (art. 679 k.p.c.) – jak sugerowała rzecznik praw obywatelskich.
To wczorajsza odpowiedź siedmioosobowego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego (sygnatura akt: III CZP 81/11) na pytanie prawne RPO, której SN nadał moc zasady prawnej. Oznacza to, że wiąże ona SN także w innych tego rodzaju sprawach, a pośrednio wszystkie sądy.
W swoim pytaniu prof. Irena Lipowicz wskazała, że w orzecznictwie SN zarysowały się rozbieżne stanowiska co do trybu, w jakim należy wyeliminować nieprawidłowość polegającą na istnieniu kilku prawomocnych postanowień stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie, jednak odmiennych.
Według pierwszego należy wznowić postępowanie na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. Tak więc w razie wznowienia ze względu na późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego sąd ma obowiązek zbadać nie tylko zaskarżony wyrok, ale także inne wyroki dotyczące tej samej sprawy. To rozwiązanie pozwala jednym postępowaniem objąć wszystkie sprawy, w których zapadły orzeczenia sprzeczne ze sobą, i usunąć patologiczny stan przez wydanie jednego orzeczenia zgodnego z prawem.
Były jednak też orzeczenia, że właściwym sposobem usunięcia takiej nieprawidłowości jest wszczęcie postępowania w trybie art. 679 k.p.c. Mówi on, że dowód, iż osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub jej udział w spadku jest inny, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten, kto był uczestnikiem poprzedniego postępowania, może tylko wówczas żądać zmiany, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł wcześniej powołać. Dodajmy, że oba postępowania mają różne ograniczenia, m.in. terminy na ich wszczęcie.
