Dzięki procesom odzysku odpady nie są traktowane wyłącznie jako problem, ale stają się cennym źródłem surowców, energii i materiałów do ponownego wykorzystania. Odzysk odgrywa także istotną rolę w realizacji celów środowiskowych Unii Europejskiej w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym – podkreślają eksperci.

Większa konsumpcja to więcej śmieci

Statystyczny Polak wytwarza średnio 376 kg odpadów komunalnych rocznie; najmniej mieszkaniec Podkarpacia (250 kg), a najwięcej mieszkaniec Opolszczyzny (480 kg) – wynika z opracowania Instytutu Ochrony Środowiska. Gminy miejskie wytwarzają najwięcej, a gminy wiejskie najmniej odpadów.

Jak wyliczył GUS w 2024 r., przeciętny Polak wytworzył 376,9 kg odpadów komunalnych. Jest to największy wzrost od dziesięciu lat, czyli od momentu, kiedy GUS uwzględnia dane z tego zakresu w corocznych raportach „Ochrona środowiska”. W latach 2022–2023 różnice w masach wygenerowanych odpadów na mieszkańca wyniosły 2 kg – w 2022 r. było to 355 kg, a rok później 357 kg.

GUS przekazał, że ilość odpadów komunalnych na mieszkańca powoli, lecz sukcesywnie wzrastała od samego początku XXI w. W 2002 r. było to 275 kg na osobę, w 2013 r. – 293 kg. A w ubiegłym roku – wspomniane już 376,9 kg. A mowa tu o odpadach komunalnych, które stanowią zaledwie 11 proc. wszystkich odpadów wytworzonych w naszym kraju.

Dzięki kaucjom więcej opakowań pójdzie do recyklingu

Ale jest szansa, że jeszcze większa część odpadów komunalnych zyska nowe życie. Od 1 października 2025 r. Polska dołączyła do krajów, które wprowadziły system kaucyjny (Deposit Return System, DRS).

To jedna z najważniejszych reform w krajowej polityce odpadowej od lat. Nowe przepisy stanowią odpowiedź na unijne wymogi wynikające z dyrektywy SUP (2019/904) i mają kluczowe znaczenie dla poprawy efektywności recyklingu oraz ponownego użycia surowców.

Jak to działa? Do ceny każdego napoju doliczana będzie kaucja, którą klient odzyska po zwróceniu pustego opakowania do punktu zbiórki. Mechanizm ten ma dostarczać czyste, dobrze posegregowane surowce do ponownego przetworzenia i jednocześnie ograniczyć zaśmiecanie przestrzeni publicznej.

Produkty wprowadzone do obrotu przed 1 października 2025 r. będą mogły być sprzedawane bez kaucji aż do wyczerpania zapasów. Trzeba pamiętać, że takich butelek czy puszek nie można jednak zwrócić w ramach systemu.

System kaucyjny stymuluje zwroty i recykling, zwiększa efektywność odzysku surowców oraz zmniejsza ilość odpadów trafiających do środowiska. W praktyce oznacza to korzyści dla producentów, handlu i konsumentów – szerzej dostępne opakowania zwrotne oraz niższe koszty utylizacji i przetwarzania materiałów.

Dla wielu konsumentów i sprzedawców system jest nowością, która wymaga przyswojenia nowych nawyków i procedur. Dlatego konieczne jest zapewnienie wsparcia szkoleniowego i informacyjnego. Zwłaszcza że są przypadki obejścia systemu.

Jedna z dużych sieci handlowych wprowadziła do sprzedaży wodę o pojemności 3,001 litra, a to oznaczałoby, że taka butelka nie podlega zwrotowi. Po krytyce medialnej sieć wycofała się ze sprzedaży takiego produktu.

Przed wprowadzeniem systemu kaucyjnego udawało nam się odzyskiwać zaledwie 26 proc. butelek PET. Przepisy unijne i krajowe wymagają jednak, aby od dziś osiągnąć 77 proc., a za cztery lata aż 90 proc. To potężne wyzwanie – ale też ogromna szansa, by Polska dogoniła najbardziej ekologiczne kraje Europy.

W krajach, gdzie podobne rozwiązania działają od lat – jak Niemcy, państwa skandynawskie, Litwa, Chorwacja – poziom zwrotów sięga 90–95 proc. U nas skuteczność będzie zależeć od skali zwrotów w sklepach i automatach – każda butelka wrzucona do kosza to utracone 50 gr i mniejszy efekt środowiskowy.

Odzysk odpadów wszystkim się opłaci

Trzeba pamiętać, że wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce stanowi istotny element transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, gdzie materiały pozostają w użyciu jak najdłużej, a odpady są minimalizowane. Ale to niejedyne zmiany, jeśli chodzi o odpady. Już od kilku lat na rynku są dostępne butelki plastikowe wykonane z rPET (plastik z recyklingu). Nawet takie opakowania nadają się do dalszego recyklingu.

Producenci opakowań idą dalej. Innowacje w projektowaniu opakowań w 2025 r. polegają nie tylko na zastosowaniu materiałów odnawialnych i biodegradowalnych, takich jak bioplastik z kukurydzy czy inne biopolimery, papier z alg morskich czy mycelium, lecz także na łączeniu estetyki z funkcjonalnością.

Projektanci stawiają na opakowania ekologiczne, które spełniają wymogi nowoczesnych trendów – są lekkie, łatwe do ponownego przetworzenia, a zarazem atrakcyjne dla świadomych konsumentów. Istotnym elementem jest także rozwój opakowań wielorazowego użytku oraz systemów zwrotnych, które zmniejszają zapotrzebowanie na surowce pierwotne i ograniczają ślad węglowy całego łańcucha dostaw.

Tańsza utylizacja wszystkim się opłaca

Technologie odzysku surowców z recyklingu stale się rozwijają, co zostało potwierdzone na targach Recycling Tech 2025, gdzie zaprezentowano innowacyjne maszyny do selektywnej segregacji i przetwarzania odpadów oraz nowoczesne technologie pozwalające na niemal zerową stratę wartości materiałów.

Nowe rozwiązania pozwalają na bardziej efektywne odzyskiwanie tworzyw sztucznych, metali i szkła, co w połączeniu z funkcjonującym systemem kaucyjnym przyczynia się do realnego wzmocnienia gospodarki obiegu zamkniętego.

Dla producentów i handlu systemy zwrotne oraz zrównoważone opakowania to także wymierne korzyści ekonomiczne. Obniżają koszty utylizacji odpadów, zwiększają lojalność klientów świadomych ekologicznie i pozwalają lepiej wypełniać coraz bardziej restrykcyjne normy unijne i krajowe dotyczące ochrony środowiska – wyliczają eksperci.

Podkreślają, że konsumenci zyskują natomiast możliwość aktywnego udziału w ochronie środowiska poprzez proste działania codzienne, a także pewność, że wybierają produkty firm społecznie odpowiedzialnych i transparentnych.

A same firmy pełnią w tym całym procesie rolę edukatorów i promotorów odpowiedzialnej konsumpcji. Poprzez kampanie komunikacyjne, transparentność działań i innowacje produktowe zachęcają do korzystania z opakowań zwrotnych i ekologicznych, dbając o budowanie pozytywnego wizerunku i długotrwałych relacji z odbiorcami. To także element ich strategii CSR i wyróżnik konkurencyjności na dynamicznie zmieniającym się rynku. ©℗