Co robić, gdy spadkodawca zostawił dwa testamenty?

Spadkodawca nie ma obowiązku w nowym testamencie odwoływać wcześniejszego. Jeśli oba spełniają wymogi formalne, to odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego

Publikacja: 31.12.2012 13:23

Testament jest konieczny, gdy np. spadkodawca chce przekazać majątek czy jego część osobie nienależą

Testament jest konieczny, gdy np. spadkodawca chce przekazać majątek czy jego część osobie nienależącej do jego spadkobierców ustawowych, bądź nawet z ich kręgu, ale w innych proporcjach, np. żonie czy któremuś dziecku chce zostawić więcej. Ma zamiar wreszcie poczynić zapisy poszczególnych rzeczy dla konkretnych osób, w szczególności zapis windykacyjny

Foto: Fotorzepa, Ryszard Waniek Rys Ryszard Waniek

Moja mama zostawiła dwa testamenty. Jeden jest w formie aktu notarialnego, a drugi,  ponoć późniejszy, został ręcznie napisany przez mamę i przekazany mojej bratanicy. Nie znam jeszcze jego treści.  Który z nich jest ważny?

– pyta czytelniczka.

Zdarza się, że spadkodawcy wielokrotnie zmieniają swoją ostatnią wolę i spadkobiercy mają kłopot z jej ustaleniem. Żaden przepis nie stanowi jednak, że o ważności testamentu decyduje forma jego sporządzenia. Istotne natomiast, czy testamenty nie są obarczone wadami (formy lub oświadczenia woli) oraz czy  ich treść da się pogodzić. Jeśli nie - decyduje czas.

Testament może być sporządzony własnoręcznie, czyli napisany pismem ręcznym (nie na maszynie czy wydrukowany z komputera), podpisany i opatrzony datą. Brak daty nie musi  od razu oznaczać nieważności testamentu.  Jeśli fakt ten nie wywołuje wątpliwości co do tego, czy spadkodawca miał  zdolność do sporządzenia testamentu albo co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów, to testament bez daty też jest ważny. Swą ostatnią wolę spadkodawca może także przedstawić notariuszowi, który na podstawie odebranego oświadczenia sporządzi akt notarialny.  Żadna z tych form nie jest lepsza czy gorsza, jeśli zachowane zostały zasady przewidziane dla każdej z nich.

Spadkodawca może odwołać testament na kilka sposobów. Po pierwsze niszcząc poprzedni, po drugie  pozbawiając go cech, od których zależy jego ważność (np. zamazując swój podpis). Po trzecie może dokonać w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień (np. wykreślając nazwisko syna). Może też sporządzić nowy testament i odwołać w nim poprzedni. Jeżeli jednak w nowym dokumencie to odwołanie nie zostanie wyraźnie zaznaczone, to odwołaniu ulegną tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Przykład

Pani Maria sporządziła testament w którym do całego spadku powołuje dwoje swoich dzieci i przyjaciółkę.  Tuż przed śmiercią sporządziła testament,  w którym do spadku powołane są tylko córka i przyjaciółka, syn zaś pominięty. W tej sytuacji postanowienie o powołaniu syna do spadku zostało odwołane drugim testamentem. Należeć się mu będzie jedynie zachowek.

Bywa, że o tym, który testament jest starszy decydują nie dni, ale godziny. Sprawę ważności testamentów sporządzonych tego samego dnia rozpatrywał niegdyś Sąd Najwyższy. Uznał, że wystarczające do usunięcia wątpliwości co do  kolejności testamentów może być nawet oświadczenie spadkodawcy nie mające cech testamentu i nie odpowiadające formie odwołania testamentu. Wystarczy, że wskazuje ono, który z kilku testamentów sporządzonych tego samego dnia stanowi testament ostatni (uchwała Sądu Najwyższego z 30 września 1971 r., sygn. akt. III CZP 56/71).

Może się też zdarzyć, że wszystkie  testamenty będą ważne i skuteczne. Tak będzie się działo np. wtedy, gdy każdy z nich będzie regulował osobną kwestię, a wszystkie razem będą niczym kawałki puzzli składały się na jeden obraz - ostatnią wolę spadkodawcy.

Przykład

Pan Jan sporządził trzy testamenty. W jednym powołał na spadkobierców żonę i synów, w drugim uczynił zapis na rzecz wnuka, a w trzecim wskazał najstarszego syna wykonawcą testamentu.  Wszystkie były napisane ręcznie, opatrzone datą i własnoręcznym podpisem. Sąd uznał wszystkie za ważne i skuteczne.

Najczęściej jednak sytuacja nie jest tak prosta jak w przykładzie – testamenty są sprzeczne ze sobą i ostatnią wolę trzeba z nich dopiero  wyinterpretować . Robi się to w ten sposób,  że priorytet daje się nowszemu  zapisowi, jeśli jego treści nie da się nijak pogodzić ze starym testamentem.  Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, przyjmuje się taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.

Czy takiej interpretacji kilku testamentów mogą dokonać sami spadkobiercy? Absolutnie  nie.  Tylko sąd jest uprawniony ustalić, czy testament jest ważny i określić, jak odczytać ostatnią wolę z kilku równorzędnych dokumentów. Musi jednak je otrzymać. Dlatego osoba, która ma testament zmarłego, powinna go dostarczyć sądowi spadku, gdy tylko dowie się o śmierci spadkodawcy, niezależnie od tego, czy jej zdaniem jest  on ważny czy nieważny (art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Kto zaś bezzasadnie uchyla się od wykonania tego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę, a na dodatek  sąd spadku może nałożyć na niego  grzywnę.

Obowiązku zgłaszania testamentu nie ma tylko wtedy, gdy osoba, która była w jego posiadaniu, przekazała go wcześniej notariuszowi.

Moja mama zostawiła dwa testamenty. Jeden jest w formie aktu notarialnego, a drugi,  ponoć późniejszy, został ręcznie napisany przez mamę i przekazany mojej bratanicy. Nie znam jeszcze jego treści.  Który z nich jest ważny?

– pyta czytelniczka.

Pozostało 95% artykułu
Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Sądy i trybunały
Dr Tomasz Zalasiński: W Trybunale Konstytucyjnym gorzej już nie będzie
Konsumenci
TSUE wydał ważny wyrok dla frankowiczów. To pokłosie sprawy Getin Banku
Nieruchomości
Właściciele starych budynków mogą mieć problem. Wygasają ważne przepisy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawo rodzinne
Przy rozwodzie z żoną trzeba się też rozstać z częścią krów