Wyliczanie nagród funkcjonariuszy: nowe zasady nie dla wszystkich

Odpowiednikiem tzw. trzynastki wypłacanej pracownikom sfery budżetowej w służbach mundurowych jest nagroda roczna. Warunki nabycia, obniżenia lub utraty prawa do tego świadczenia nie reguluje jednak jedna ustawa – jak w przypadku pracowników budżetówki – tylko ustawy pragmatyczne określające prawa i obowiązki funkcjonariuszy poszczególnych służb.

Po ich nowelizacji z dniem 1 czerwca 2014 r. zmieniły się zarówno zasady ustalania prawa do tej nagrody, jak i sposób jej wyliczenia. Wyjątkowo w tym roku, będącym okresem przejściowym, pewną komplikacją będzie konieczność stosowania dwóch sposobów obliczania nagrody. Wynika to z art. 15 ust. 1 ustawy z 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej (...) oraz niektórych innych ustaw (patrz podstawa prawna).

Zgodnie z nim funkcjonariuszom, którzy rozpoczęli służbę przed dniem wejścia w życie tej ustawy, nagrodę roczną za rok 2014 wylicza się według zasad dotychczasowych, z tym że do okresu, od którego uzależnione jest przyznanie nagrody rocznej, zalicza się okresy niewykonywania zadań służbowych z powodu korzystania z urlopu: wychowawczego, macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego), ojcowskiego, rodzicielskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego). Oznacza to, że nowe zasady wyliczania nagrody w całości obejmą w tym roku tylko funkcjonariuszy, którzy zostali przyjęci do służby po 1 czerwca 2014 r.

1/12 to nie miesięczna pensja

Ze starego, zachowanego w tym roku tylko dla „starych" policjantów sposobu liczenia nagrody wynika, że nagroda taka stanowić powinna równowartość jednomiesięcznego uposażenia zasadniczego policjanta wraz z dodatkami o charakterze stałym. Natomiast zgodnie z nowymi zasadami nagrody roczne stanowią 1/ 12 uposażenia otrzymanego w roku, za który nagroda przysługuje.

Na czym polega różnica? Po pierwsze, na tym, że przy zastosowaniu nowego sposobu liczenia w przypadku przebywania policjanta na zwolnieniu lekarskim wysokość jego nagrody będzie obniżona, gdyż co do zasady za ten okres funkcjonariusz otrzymuje już tylko 80 proc. uposażenia. Dzięki cytowanym wcześniej przepisom przejściowym ustawy dla „starych" funkcjonariuszy przebywanie na zwolnieniu lekarskim i otrzymywanie w tym okresie niższego uposażenia dla wysokości nagrody rocznej za 2014 rok będzie zatem neutralne. Przy następnej nagrodzie już nie.

Po drugie, zmiana mechanizmu liczenia nagrody spowoduje uśrednienie jej wysokości w przypadku dużych wahań w wysokości uposażenia policjanta w ciągu roku, np. związanych z jego awansem lub mianowaniem na niższe stanowisko służbowe. Według starych zasad podstawę ustalenia nagrody rocznej stanowi bowiem miesięczne uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym, należne policjantowi w ostatnim dniu służby wliczanym do okresu, za który przysługuje nagroda.

Oznacza to, iż w przypadku funkcjonariusza pełniącego służbę przez cały rok kalendarzowy, za który wypłacona ma być nagroda, brana jest wysokość uposażenia przysługująca mu 31 grudnia danego roku. Jeśli zatem funkcjonariusz awansował np. w grudniu, dzięki czemu jego uposażenie miesięczne znacznie wzrosło, tę podwyżkę odczuje także przy wypłacie nagrody (będzie ona ustalana od tego podwyższonego uposażenia). Według nowych zasad podwyżka w ostatnim miesiącu roku też oczywiście wpłynie na wysokość nagrody, ale już nie tak bardzo (jej wysokość stanowić będzie średnią miesięczną otrzymanych przez funkcjonariusza poborów w ciągu całego toku).

Ujednolicenie zasad

Warto także dodać, że ten mechanizm ustalania nagrody rocznej (1/12 z otrzymanego uposażenia) dotyczy wszystkich służb mundurowych, bez wyjątku.

Podobnie jak inne zmiany wprowadzone cytowaną wcześniej ustawą. Głównie chodzi tu o uzupełnienie katalogu uprawnień związanych z rodzicielstwem, z których korzystanie nie będzie już wpływać negatywnie na nabycie prawa do nagrody rocznej. Nowe przepisy zaliczają do nich przede wszystkim: urlop wychowawczy, urlop macierzyński (podstawowy i dodatkowy), urlop ojcowski, urlop rodzicielski, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego (podstawowy i dodatkowy).

Jakie więc trzeba spełnić warunki, aby otrzymać taką nagrodę? Pokażemy to na przykładzie policjantów, największej z formacji mundurowej.

Minimalny okres

Zgodnie z art. 110 ust. 2 ustawy o Policji (dalej uop) nagroda roczna przysługuje, jeżeli policjant w danym roku kalendarzowym pełnił służbę przez okres co najmniej sześciu miesięcy kalendarzowych. Okresy służby krótsze od miesiąca kalendarzowego sumuje się, przyjmując, że każde 30 dni służby stanowi pełny miesiąc kalendarzowy.

Wymóg pełnienia służby co najmniej sześć miesięcy nie dotyczy jednak wszystkich formacji mundurowych. W niektórych tak jak Straż Graniczna w ogóle nie ma ustalonego minimalnego stażu służby (w danym roku) uprawniającego do nagrody. Natomiast w BOR nagroda roczna przysługuje, jeżeli funkcjonariusz w danym roku kalendarzowym pełnił służbę nie mniej niż przez trzy miesiące od dnia mianowania do końca maja tego roku. (>patrz tabela)

Oznacza to, że w SG, ABW, AW, SKW i SW wystarczy, aby funkcjonariusz był w służbie nawet niepełny miesiąc, aby formacja musiała mu wypłacić jako nagrodę roczną 1/ 12 wypłacanego mu za ten okres uposażenia. W policji i straży pożarnej nawet pięciomiesięczna służba nie pozwoli funkcjonariuszom na otrzymanie proporcjonalnej nagrody.

Skąd takie zróżnicowanie uprawnień? Trudno powiedzieć. W policji wymóg pełnienia służby przez co najmniej sześć miesięcy istniał także w poprzednim stanie prawnym. Zarówno więc dla starych, jak i nowych funkcjonariuszy wymóg ten musi być spełniony. Sposób ustalenia tego okresu w obu przypadkach będzie też w tym roku podobny. I również w obu przypadkach wymóg pełnienia służby przez co najmniej sześć miesięcy nie jest bezwzględny.

Minimum sześć miesięcy, ale z warunkami

Według nowych zasad spełnienie tego warunku nie jest wymagane, jeśli w roku, za który nagroda jest ustalana, policjant:

- korzystał z urlopu wychowawczego, urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;

- korzystał ze zwolnienia od wykonywania zajęć służbowych, z przyczyn, o których mowa w art. 185 § 2 (zwolnienie ciężarnej funkcjonariuszki na zlecone jej przez lekarza badania lekarskie) lub art. 188 (dwa dni na opiekę nad dzieckiem do lat 14) k.p.;

- korzystał ze zwolnienia od wykonywania zajęć służbowych w razie urodzenia się dziecka policjanta, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 298 {2} k.p.; chodzi tu o dwa dni wolne przysługujące policjantowi na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1632);

- korzystał ze zwolnienia od wykonywania zajęć służbowych z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159), czyli nad chorym dzieckiem do ukończenia 14 lat lub dzieckiem do ukończenia ośmiu lat w przypadku: nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem. A także w razie porodu lub choroby małżonka funkcjonariusza, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia mu sprawowanie opieki czy pobytu małżonka policjanta, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;

- został delegowany lub odwołany z delegowania bez prawa do uposażenia w przypadkach, o których mowa w art. 36 ust. 4 uop (oddelegowania przez komendanta głównego policji za zgodą funkcjonariusza do pełnienia zadań służbowych poza Policją w kraju i za granicą) i art. 122a uop (oddelegowania policjanta do pełnienia funkcji oficera łącznikowego w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych);

- został zwolniony ze służby w związku z nabyciem uprawnień do emerytury lub renty bądź na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 6 i 7 uop, czyli z powodu likwidacji jednostki Policji lub jej reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem obsady etatowej, jeżeli przeniesienie policjanta do innej jednostki lub na niższe stanowisko służbowe nie jest możliwe czy upływu 12 miesięcy od dnia zaprzestania służby z powodu choroby;

- zmarł lub został uznany za zaginionego.

Przy ustalaniu nagrody rocznej za 2014 rok wobec „starych" funkcjonariuszy nie wszystkie z tych okresów będą mogły być jednak brane pod uwagę. Chodzi tu o zwolnienie na opiekę nad dzieckiem i badania lekarskie związane z ciążą oraz zwolnienie na opiekę nad dzieckiem, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy chorobowej, czy tzw. urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia dziecka (patrz wyżej). Oznacza to, że nowa regulacja rozszerza wykaz przypadków, których zaistnienie zwalnia z wymogu pełnienia w roku kalendarzowym służby przez sześć miesięcy.

Przykład

Funkcjonariusz został przyjęty do służby 1 września 2014 r., czyli co do zasady nie powinien mieć prawa do nagrody rocznej za 2014 rok. Jednak w październiku policjant skorzystał z dwóch dni na opiekę nad dzieckiem (art. 188 k.p.). W związku z takim, a nie innym brzmieniem art. 110 ust. 4 uop taką nagrodę jednak dostanie. Zgodnie bowiem z tym przepisem warunku, o którym mowa w ust. 3 (konieczność pełnienia służby przez co najmniej sześć miesięcy), nie stosuje się przy ustalaniu uprawnień do nagrody rocznej za rok kalendarzowy, w którym policjant korzystał m.in. ze zwolnienia od wykonywania zajęć służbowych, z przyczyn, o których mowa w art. 188 kp (dwa dni na opiekę nad dzieckiem do lat 14). Tylko czy taka rzeczywiście była intencja ustawodawcy?

Ustalanie miesięcy służby

Za okres pełnienia służby przepisy dotyczące nagrody rocznej uznają okres pozostawania w stosunku służbowych z wyłączeniem okresów niewykonywania zadań służbowych z następujących przyczyn:

- korzystania z urlopu bezpłatnego;

- przerw w wykonywaniu obowiązków służbowych, za które policjant nie zachował prawa do uposażenia, wymienionych w art. 126 ust. 1–3 uop (samowolne opuszczenie miejsca pełnienia służby czy pozostawanie poza nim lub niepodjęcie służby);

- zawieszenia w czynnościach służbowych albo tymczasowego aresztowania – chyba że postępowanie karne w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub postępowanie dyscyplinarne w sprawie o czyn pozostający w związku z aresztowaniem lub zawieszeniem w czynnościach służbowych zostało umorzone prawomocnym orzeczeniem (nie dotyczy warunkowego umorzenia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe ani umorzenia tego postępowania z powodu przedawnienia lub amnestii) bądź policjant został uniewinniony na podstawie prawomocnego wyroku lub orzeczenia o uniewinnieniu w postępowaniu dyscyplinarnym.

Przykład

Policjantowi postawiono zarzut popełnienia przestępstwa i zawieszono go w czynnościach służbowych na okres pięciu miesięcy. Funkcjonariusz pełnił więc służbę w 2014 r. tylko przez siedem miesięcy. Nabędzie więc prawo do nagrody za ten rok, choć nie w pełnej wysokości. Jako że był w służbie przed 1 czerwca 2014 r., jego nagroda roczna wyniesie 7/12 uposażenia należnego mu w ostatnim dniu służby wliczanym do okresu, za który nagroda przysługuje, czyli w jego przypadku na 31 grudnia 2014 r. Zgodnie z zasadą, że wysokość nagrody rocznej ustala się w relacji do okresu służby pełnionej w roku kalendarzowym, za który ta nagroda przysługuje.

Gdyby jego nagroda ustalana była według nowych zasad, wyniosłaby 1/ 12 z uposażenia otrzymanego przez niego w ciągu tych siedmiu miesięcy służby. Według nowych przepisów uposażenia otrzymanego w okresie zawieszenia nie wlicza się bowiem do uposażenia branego pod uwagę przy ustalaniu wysokości nagrody rocznej.