NSA: korekty finansowe za nadzór autorski bez przetargu

Zamawiający posiadał pełnię majątkowych praw autorskich oraz był uprawniony do wprowadzania zmian kreacji kampanii, dlatego też możliwe było powierzenie realizacji nadzoru innemu podmiotowi, a nie jedynie firmie będącej autorem kreacji.

Publikacja: 25.06.2019 06:50

NSA: korekty finansowe za nadzór autorski bez przetargu

Foto: 123RF

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 27 marca 2019 roku (sygn. akt I GSK 1144/18) potwierdził zasadność korekty finansowej z uwagi na naruszenie przepisów Prawa zamówień publicznych (Pzp) w sytuacji, gdy na podstawie umowy o dofinansowanie beneficjent zobowiązał się do stosowania przepisów Pzp w zakresie, w jakim ustawa ta ma zastosowanie do beneficjenta i do projektu.

Zamówienie w trybie z wolnej ręki

Zarzut kontroli dotyczył udzielenia zamówienia na nadzór autorski nad przygotowaniem filmów i materiałów do emisji w internecie w ramach kampanii promocyjnej, w trybie z wolnej ręki, pomimo iż nie zostały spełnione przesłanki jego zastosowania. Zamówienia na nadzór udzielono zwycięzcy konkursu na opracowanie strategii kampanii promocyjnej, który w ramach nagrody został zaproszony do negocjacji z wolnej ręki. Przedmiotem zamówienia z wolnej ręki było uszczegółowienie pracy konkursowej - w tym opracowanie kreacji kampanii medialnej (scenariusz filmu, projekt reklamy wizerunkowej, projekt reklamy outdoor) oraz planu i harmonogramu jej realizacji.

Czytaj także: Zamówienia publiczne: kiedy zmiana umowy wpływa na potencjalny krąg wykonawców

Z treści umowy między stronami wynikało, że wykonawca z chwilą otrzymania wynagrodzenia przeniósł na zamawiającego pełnię autorskich praw majątkowych do materiałów, w szczególności do nieograniczonego w czasie korzystania z nich i rozporządzania nimi oraz wyraził zgodę i upoważnienie na zasadzie wyłączności dla zamawiającego lub wskazanej przez niego osoby do wykonywania praw zależnych do materiałów oraz nimi dysponowania.

Mimo to, błędnie - zdaniem organów kontrolnych – strony zawarły jeszcze umowę na sprawowanie przedmiotowego nadzoru. W sprawie nie został zastosowany tryb konkurencyjny, lecz tryb z wolnej ręki. Zamawiający uzasadniał, iż zamówienie może zostać wykonane wyłącznie przez podmiot, który posiada autorskie prawa majątkowe do stworzonej w ramach projektu kampanii, wynikające z przepisów ustawy z 4 lutego 1996 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Organy kontrolne z kolei twierdziły, że pełnia autorskich praw majątkowych jest przeniesiona na zamawiającego, w tym też w zakresie wykonywania utworów zależnych. Mógł zatem zlecić nadzór dowolnie wybranemu przez siebie podmiotowi. Wskazano, że możliwości wykonywania nadzoru autorskiego nie można utożsamiać z nakazem wykonywania takiej usługi.

WSA: nadzór tylko przez jednego wykonawcę

Z kolei Wojewódzki Sad Administracyjny w Warszawie, uchylając zaskarżoną decyzję, orzekł, że w sprawie miały miejsce przesłanki do wolnej ręki, nadzór autorski mógł być bowiem sprawowany przez jednego tylko wykonawcę, tj. autora materiałów, z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych.

Sąd dokonał analizy przepisu art. 67 ust. 1 lit. b) i c) Pzp (w brzmieniu obowiązującym na czas udzielania zamówienia), określającego przesłanki udzielenia zamówienia z wolnej ręki. Zgodnie z jego treścią, zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeżeli zachodzi, co najmniej jedna z następujących okoliczności:

1) dostawy, usługi lub roboty budowlane mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę:

a) z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze,

b) z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych, wynikających z odrębnych przepisów,

c) w przypadku udzielenia zamówienia w zakresie działalności twórczej lub artystycznej.

Dla wykazania istnienia przesłanki z art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. b) Pzp konieczne jest – zdaniem sądu – wykazanie przez zamawiającego, że na rynku istnieje tylko jeden wykonawca, który może świadczyć dostawy, usługi lub roboty budowlane z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych, oraz że nie istnieją rozwiązania równoważne tym, objętym prawem wyłącznym, które odpowiadałyby rzeczywistym potrzebom zamawiającego. Sytuacja ta musi mieć charakter obiektywnie trwały i nieprzezwyciężalny. Zakres prawa wyłącznego musi obejmować uprawnienie (z wyłączeniem innych osób) do korzystania z rzeczy lub innego dobra.

Z kolei druga podstawa prawna, tj. ówczesny art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. c) Pzp wymaga wykazania niepowtarzalnego charakteru działalności twórczej i artystycznej jednego twórcy. Zgodnie z przepisami – przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne - w tym filmowe. Materiały, takie jak scenariusz filmowy czy projekt reklamy, to utwory, których więź z twórcą podlega ochronie, nie niweczonej przeniesieniem przez wykonawcę na stronę pełni autorskich praw majątkowych do tych materiałów. Dlatego też WSA naruszeń się nie dopatrzył.

NSA: konieczne spełnienie dwóch przesłanek

Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę kasacyjną od ww. wyroku, nie zgadzając się z sądem pierwszej instancji. Przede wszystkim bowiem do udzielenia zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit.b) Pzp nie wystarczy, by przedmiot zamówienia objęty był ochroną prawa wyłącznego (prawem autorskim). Konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek ustanowionych w tym przepisie - istnienie praw wyłącznych oraz jednego podmiotu zdolnego do realizacji zamówienia. Zamawiający musi więc wykazać, że wykonanie zamówienia przez innego wykonawcę jest niemożliwe – nie tylko utrudnione - z uwagi na swoisty autentyczny monopol powodujący, że nie istnieją rozwiązania równoważne tym, które odpowiadałyby rzeczywistym potrzebom zamawiającego.

Podobnie, przesłanka twórczego lub artystycznego charakteru przedmiotu zamówienia może mieć zastosowanie w przypadku naturalnego monopolu rynkowego jednego artysty, z uwagi wysoki stopień zindywidualizowania i niepowtarzalny charakter działalności twórczej lub artystycznej. Tymczasem przedmiotem analizowanej sprawy była realizacja zależnych praw autorskich do istniejącego już dzieła.

NSA podkreśl w niniejszej sprawie, że poprzez fakt, iż zamawiający posiadał pełnię majątkowych praw autorskich oraz był uprawniony do wprowadzania zmian kreacji kampanii, możliwe było powierzenie realizacji nadzoru innemu podmiotowi, a nie jedynie firmie autorowi kreacji. Twórca kreacji przenosząc pełnię autorskich praw majątkowych wyraził zgodę na typową ingerencję w jego prawa osobiste do tych opracowań.

Sąd zwrócił także uwagę na art. 49 ust. 2 prawa autorskiego, którego celem jest ułatwienie rozstrzygania kolizji między interesami nabywcy autorskich praw majątkowych a wykonywaniem przez twórcę prawa do integralności utworu. Zgodnie z treścią tego przepisu następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Unormowanie to przesądza, że integralność utworu nie ma charakteru absolutnego. Również argument obrony o pominięciu na etapie konkursu nadzoru autorskiego był bezzasadny, bowiem zaniechania zamawiającego nie mogą uzasadniać trybu niekonkurencyjnego.

Sygnatura akt: I GSK 1144/18

Anna Szymańska radca prawny w Dentons

Cytowany wyrok wpisuje się i potwierdza dotychczasową linię orzeczniczą, wskazującą na zasadniczą możliwość wyboru wykonawcy usług nadzoru autorskiego w trybie konkurencyjnym. W analizowanej sprawie zamawiający, dysponując autorskimi prawami majątkowymi do scenariuszy, jak też wykonywania utworów zależnych w stosunku do nich, mógł zlecić wykonanie takiej usługi podmiotowi wybranemu w przetargu. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabierają odpowiednie klauzule prawno-autorskie w umowach współfinansowanych ze środków unijnych.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 27 marca 2019 roku (sygn. akt I GSK 1144/18) potwierdził zasadność korekty finansowej z uwagi na naruszenie przepisów Prawa zamówień publicznych (Pzp) w sytuacji, gdy na podstawie umowy o dofinansowanie beneficjent zobowiązał się do stosowania przepisów Pzp w zakresie, w jakim ustawa ta ma zastosowanie do beneficjenta i do projektu.

Zamówienie w trybie z wolnej ręki

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Dane osobowe
Wyciek danych klientów znanej platformy. Jest doniesienie do prokuratury
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Sądy i trybunały
Prokurator krajowy zdecydował: będzie śledztwo ws. sędziego Nawackiego