Pandemiczny obraz postępowania cywilnego w 2020 roku
Epidemia strachu a intersubiektywne zwalczanie praw i wolności
Prawa człowieka w 2020 roku
W trosce o ochronę praw i bezpieczeństwa mieszkańców domów pomocy społecznej zdecydowano o ustawowym uregulowaniu zasad samodzielnego opuszczania placówki przez jej podopiecznych. Wcześniej o tych sprawach rozstrzygał dyrektor domu na podstawie regulaminu, stanowiło to daleko idącą ingerencję w prawo mieszkańców do utrzymywania kontaktów ze światem zewnętrznym. W odpowiedzi na apele Rzecznika Praw Obywatelskich ustawodawca zdecydował, że dyrektor może ograniczyć wyjścia poza teren placówki tylko w uzasadnionych medycznie przypadkach. Stanowisko dyrektora podlega kontroli sądu. Analogiczne zasady przyjęto względem podopiecznych całodobowych placówek opieki niebędących domami pomocy społecznej, prowadzonych przez osoby prywatne lub organizacje społeczne. Ponadto w odniesieniu do tych jednostek wprowadzono zakaz umieszczania w nich osób niepełnoletnich. Wyeliminowano w ten sposób możliwość tworzenia placówek mieszanych dla dzieci i dorosłych. Tym samym ustawodawca jednoznacznie opowiedział się za sprawowaniem całodobowej opieki nad małoletnimi wyłącznie w ramach systemu pieczy zastępczej, który właśnie w tym celu zostały utworzony. Swoboda decydowania opiekunów o losie ich podopiecznych została ograniczona nie tylko względem małoletnich, ale również wobec osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. Obecnie umieszczenie takiej osoby w prywatnej placówce całodobowej opieki wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Wcześniej warunek ten należało spełnić jedynie w przypadku kierowania do domów pomocy społecznej. Co istotne, wymóg uzyskania zezwolenia sądu dotyczy również osób umieszczonych w placówkach przed nowelizacją i musi zostać spełniony do dnia 1 czerwca 2021 r.
W ramach poprawy bezpieczeństwa podopiecznych prywatnych jednostek całodobowej opieki określono ustawowe wymagania dotyczące standardów zatrudnienia. Placówki świadczące całodobowe usługi dla osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych i w podeszłym wieku muszą zatrudniać między innymi lekarza, pielęgniarkę oraz wykwalifikowanych opiekunów. Jeżeli placówka prowadzona jest w jednym budynku, to z jej usług może korzystać nie więcej niż 100 podopiecznych. Poprawie bezpieczeństwa mają ponadto sprzyjać regulacje zaostrzające odpowiedzialność podmiotów prowadzących placówki, które upodabniają się do domów pomocy społecznej, ale takimi domami nie są, a przez to nie muszą spełniać wielu rygorystycznych wymogów. Ustawodawca ograniczył możliwość uzyskania zezwolenia na prowadzenie placówki przez podmioty, na które w przeszłości nałożono co najmniej dwukrotnie karę pieniężną za prowadzenie takiej działalności bez zezwolenia lub wydano nakaz jej wstrzymania. Podmioty te nie będą mogły uzyskać nowego zezwolenia w okresie 5 lat od ukarania. Osoby prowadzące bez zezwolenia kilka placówek muszą się liczyć z wymierzeniem osobnej sankcji na każdą z nich. Kara nakładana na kolejną z placówek wynosi obecnie 40 tys. zł, a nie jak dotychczas 10 lub 20 tys. zł.
Wśród istotnych zmian w systemie pomocy społecznej obowiązujących od 2020 r. należy wymienić wprowadzenie nowych jednostek organizacyjnych w postaci centrów usług społecznych. Idea ich powołania wiąże się z upowszechnieniem i konsolidacją rozproszonych usług społecznych w jeden spójny lokalnie system. Przyczyni się to do integracji małych społeczności, poprzez kojarzenie usług świadczonych przez przedstawicieli różnych zawodów zajmujących się pomocą społeczną, animacją aktywności mieszkańców i rozwojem kulturalnym. Koncepcja funkcjonowania tych jednostek opiera się na zasadzie powszechnego dostępu, a korzystanie ze wsparcia nie musi się łączyć z uzyskaniem statusu świadczeniobiorcy pomocy społecznej. Centra usług społecznych mogą działać obok lub zamiast ośrodków pomocy społecznej. Aktualnie ich tworzenie jest dobrowolne, stąd też nowe przepisy należy traktować jako swoisty pilotaż. Ocena tej zmiany organizacyjnej możliwa będzie w przyszłości.
