Czy samorządowy zakład budżetowy to jednostka budżetowa

- Rada miejska zamierza podjąć specjalną uchwałę na podstawie art. 258 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych. Chodzi o upoważnienie dla wójta aby przekazał dalsze uprawnienia kierownikowi samorządowego zakładu budżetowego – do zawierania różnych umów cywilnych m.in. na zakup paliwa/opału. Czy będzie to właściwe rozwiązanie?

Czytaj też: Sprawozdania finansowe za 2018 według nowych wzorów

Odpowiadając na pytanie, przypomnieć należy regulacje dotyczące samorządowego zakładu budżetowego. Jak stanowi art. 16 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych - organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego tworzy, łączy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje samorządowy zakład budżetowy. Tworząc samorządowy zakład budżetowy, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa:

- nazwę i siedzibę zakładu;

- przedmiot jego działalności;

- źródła przychodów własnych zakładu;

- stan wyposażenia zakładu w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane zakładowi w użytkowanie;

- terminy i sposób ustalania zaliczkowych wpłat nadwyżki środków obrotowych dokonywanych przez zakład do budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz sposób i terminy rocznych rozliczeń i dokonywania wpłat do budżetu;

- zasady ustalania i przekazywania z budżetu jednostki samorządu terytorialnego środków finansowych wynikających z rozliczenia podatku od towarów i usług, jeżeli przewiduje przekazywanie tych środków temu zakładowi.

Istotę funkcjonowania ww. podmiotu przedstawiono trafnie w orzecznictwie sądowym. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 21 listopada 2012 r. (sygn. akt I SA/Go 764/12) wskazano: Samorządowy zakład budżetowy wykonując zadania własne jednostki samorządu terytorialnego o charakterze użyteczności publicznej jest jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej odrębną w stosunku do jednostki samorządu terytorialnego, która go utworzyła. Posiada bowiem wyodrębniony zespół środków organizacyjnych, majątkowych, finansowych oraz osobowych, który pozwala w powierzonym mu zakresie gospodarki komunalnej na samodzielne działanie. Zgodnie bowiem z ustawą z 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych samorządowy zakład budżetowy posiada własne mienie, osiąga dochód, a także prawo w miarę swobodnego gospodarowania nimi. Podkreślono nado: Może on także zawierać umowy cywilnoprawne o świadczenie usług komunalnych, z tym że stroną takiej umowy nadal pozostaje określona jednostka samorządu terytorialnego, zaś reprezentujący zakład – kierownik zakładu budżetowego świadczącego określone usługi komunalne na podstawie umów cywilnoprawnych – wyraża jedynie wolę tej jednostki nadrzędnej i działa w jej imieniu.

Z powyższego wynika więc, że czynności podejmowane przez samorządowy zakład budżetowy są niejako czynnościami samej gminy, której organ stanowiący powołał go do funkcjonowania.

Na szczególną uwagę – w kontekście pytania – zasługuje jednak regulacja art. 258 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy. Wynika z niej, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd do – przekazania uprawnień innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy. Dla właściwego odkodowania znaczenia prawnego ww. przepisu, konieczne jest przywołanie innych regulacji ww. ustawy, tj. art. 211 ust. 5 i art. 214 ww. ustawy. Wynika z nich, że uchwała budżetowa składa się z:

- budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

- załączników.

Natomiast zgodnie z art. 214 w załącznikach do uchwały budżetowej zamieszcza się m.in. plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych.

Na kanwie ww. regulacji prawnych pomocne może być stanowisko zawarte w uchwale Nr 26/181/2013 z 23 lipca 2013 r. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi. W orzeczeniu tym podkreślono m.in., że wspomniany wyżej art. 258 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy o finansach publicznych dotyczy wyłącznie jednostek budżetowych. Takiego zaś statusu nie posiada podmiot – o którym mowa w pytaniu, bowiem jest to samorządowy zakład budżetowy. W argumentacji zaznaczono przy tym, że: upoważnienie wynikające z przywołanego przepisu art. 258 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych, dotyczy wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego i stąd nie może odnosić się do zakładów budżetowych, dla których plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych zamieszczane są w załączniku do uchwały budżetowej.

Wniosek

Z formalno-prawnego punktu widzenia podjęcie sugerowanej uchwały przez radę miejską będzie z wysokim prawdopodobieństwem wadliwe, co może skutkować wydaniem orzeczenia nadzorczego przez kolegium regionalnej izby obrachunkowej. Wynika to z faktu, że art. 258 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych nie stanowi adekwatnej podstawy prawnej upoważnienia dla wójta do przekazania przez niego uprawnień kierownikowi samorządowego zakładu budżetowego do zaciągania zobowiązań w sprawach cywilnych. Mechanizm ten miałby zastosowanie niewątpliwie w przypadku jednostek budżetowych, które jednak posiadają odmienny status prawny i których plany finansowe stanowią element stricte budżetu gminy, a nie załącznika do tego dokumentu, co występuje w przypadku samorządowego zakładu budżetowego.