W jednym z urzędów przeprowadzano konkurs na kierownicze stanowisko. Dyrektor chciał, by wygrała go osoba, z którą jest spokrewniony. Aby zwiększyć jej szanse, udostępnił zakres pytań, jakie miała formułować wobec kandydatów komisja konkursowa. Dodatkowo wystawił tej osobie bardzo pozytywne rekomendacje, które wbrew regulaminowi przekazał komisji konkursowej. Czy w takiej sytuacji, poza odpowiedzialnością służbową, dyrektor może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej?
Tak.
Wszystkie konkursy przeprowadzane na jakiekolwiek stanowiska w centralnych czy samorządowych urzędach powinny się odbywać według określonych procedur – jawnych dla uczestników konkursu. Komisje konkursowe powinny przestrzegać wielu zasad, w tym zasady równego dostępu wszystkich aplikujących na dane stanowisko. Niedopuszczalne jest faworyzowanie któregokolwiek z kandydatów, np. ze względu na powiązania rodzinne. Niedopuszczalne jest również jakiekolwiek wpływanie przez osoby trzecie – w tym przez osoby kierujące danym urzędem – na wyniki takiego konkursu. Urzędnicy, którzy nie stosują się do takich reguł przeprowadzania konkursów na publiczne stanowiska, narażają się na surową odpowiedzialność karną.
Zgodnie z art. 231 § 1 kodeksu karnego funkcjonariusz publiczny, a więc m.in. osoba kierująca danym urzędem, który przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, popełnia przestępstwo. Grozi za nie nawet trzy lata pozbawienia wolności. To właśnie na podstawie tego przepisu może zostać skazany urzędnik, który w bezprawny sposób wpływa na wyniki konkursu na dane stanowisko publiczne.
W toku prowadzonego postępowania karnego trzeba przede wszystkim udowodnić, że dany urzędnik przekroczył swoje uprawnienia. Zakres uprawnień i obowiązków danego urzędnika może wynikać z obowiązujących przepisów, a także wewnętrznych aktów prawnych, np. decyzji administracyjnych, zakresu obowiązków, regulaminów czy umów o pracę. Obowiązkiem urzędnika jest znajomość tych regulacji i aktów prawnych. Nie może on skutecznie się bronić, że nie znał całego zakresu nałożonych na niego obowiązków i przysługujących mu uprawnień, bowiem znajomość aktów określających uprawnienia i obowiązki również jest powinnością urzędnika.
Przekroczenie uprawnień może się przejawiać w dwóch formach. Będzie to działanie w ramach uprawnień, lecz niezgodne z prawnymi warunkami czynności funkcjonariusza publicznego. Może też ono przybrać postać działania nieleżącego w ramach uprawnień funkcjonariusza publicznego, lecz pozostającego w związku z pełnioną przez niego funkcją publiczną i stanowiącego wykorzystanie wynikających z niej uprawnień.
