Ważna opinia z TSUE ws. neosędziów. Nie spodoba się wielu polskim prawnikom

- Aby ocenić zgodność z prawem powołania danego sędziego należy wziąć pod uwagę wszystkie czynniki systemowe i faktyczne, w jakich doszło to tego powołania – stwierdził rzecznik generalny Dean Spielmann. 

Trybunał Sprawiedliwości, który już rozpoczął rozpatrywanie sprawy o wyłączenie sędzi Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto, nie jest związany opinią swojego rzecznika. W zdecydowanej większości spraw opinie rzeczników są uwzględniane.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Czego brakuje w planie Adama Bodnara na neosędziów? Prawnicy oceniają reformę

W przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekcie w sprawie tzw. neosędziów brakuje in...

Obywatel żądał wyłączenia sędzi, bo została sędzią na wniosek neoKRS

Z wnioskiem o wyłączenie sędzi wystąpił uczestnik postępowania przed Sądem Rejonowym Poznań Stare Miasto. Jest to spór między dwoma przedsiębiorcami o zapłatę wierzytelności wynikającej z umowy o świadczenie usług. Zdaniem jednego z nich sędzia S.C., wyznaczona do rozpoznania sprawy, została powołana niezgodne z prawem, gdyż została  nominowana z udziałem tzw. neoKRS, ukształtowanej po 2018 r. Jej niezależność od władzy ustawodawczej i wykonawczej jest poddawana w wątpliwość, gdyż wyboru większości jej członków dokonali politycy. Poza tym polskie przepisy zastrzegają badanie zgodności z prawem powołania sędziego do wyłącznej właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych polskiego Sądu Najwyższego, składającej się wyłącznie z osób powołanych na urząd sędziego z rekomendacji neoKRS.

Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto przed rozpoznaniem wniosku o wyłączenie zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem prejudycjalnym, czy sędziego nominowanego w ramach postępowania z udziałem owej KRS można uznać za sąd ustanowiony na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii. W przypadku negatywnej odpowiedzi TSUE na zadane pytanie, polski sąd liczy na wskazanie, jakie następstwa procesowe należy wyciągnąć z tego faktu.

Sąd wyjaśnił we wniosku, że zanim S.C. została sędzią, od 2016 r. pracowała jako starszy asystent sędziego w Sądzie Okręgowym w Poznaniu. We wrześniu 2018 r. uzyskała pozytywną opinię Kolegium Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz Zgromadzenia Przedstawicieli Sędziów okręgu Sądu Okręgowego w Poznaniu. Wniosek o powołanie S.C. do pełnienia urzędu sędziego, z pominięciem dwóch innych kandydatek, KRS przedstawiła Prezydentowi RP w grudniu tego samego roku.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Jak wyłączyć tzw. neosędziego? Odpowie Izba Kontroli Nadzwyczajnej SN

Czy tzw. neosędzia tworzy sąd, a jeśli nie, to jak go wyłączyć od rozstrzygania sprawy? Czy można...

Rzecznik TSUE: neosędzia nie może być z automatu wyłączony

Przed ogłoszeniem wyroku TSUE zwrócił się o opinię do swego rzecznika generalnego. 

- Ani udział w procesie nominacyjnym KRS, ani brak skutecznego środka zaskarżenia dla kandydatów, którzy nie zostali rekomendowani do powołania – niezależnie od tego czy owe czynniki są rozpatrywane odrębnie czy łącznie – nie może automatycznie prowadzić do wniosku, że dany sędzia sądu powszechnego nie jest sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy – stwierdził Dean Spielmann.

Rzecznik generalny zaproponował, aby każdy konkretny przypadek rozpatrywać z osobna, z uwzględnieniem kontekstu prawnego i faktycznego oraz innych czynników związanych ze szczególną sytuacją każdego z zainteresowanych sędziów lub składów orzekających. Zaproponowane przez niego rozwiązanie powinno zagwarantować skuteczne poszanowanie zasad niezawisłości i bezstronności oraz społeczne zaufanie do wymiaru sprawiedliwości. W tej ostatniej kwestii rzecznik generalny zauważył, że stawka sprawy jest wysoka, gdyż na wniosek KRS powołano do tej pory około 3000 sędziów.

Rzecznik generalny przypomniał również, że na gruncie prawa Unii każdy sąd krajowy musi być uprawniony do samodzielnej oceny prawidłowości przebiegu procesu nominacyjnego sędziów. Zasada pierwszeństwa prawa Unii wymaga, aby sąd krajowy odstąpił od stosowania przepisów krajowych oraz pominął orzeczenia sądu konstytucyjnego, które mu na to nie pozwalają.