Kontrowersyjna reforma w policji. Czy likwidacja CBŚP nie jest błędem?

Komendant główny policji gen. insp. Marek Boroń zapowiedział w listopadzie utworzenie Narodowego Biura Śledczego (NBŚ), które wchłonie dwie funkcjonujące obecnie jednostki: Centralne Biuro Śledcze Policji (CBŚP) oraz Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości (CBZC). W ramach NBŚ ma je dodatkowo uzupełnić pion do walki z korupcją.

Policjanci i eksperci, z którymi rozmawiała „Rzeczpospolita”, z dystansem podchodzą do zapowiedzianej zmiany. Ich główne zarzuty dotyczą braku wcześniejszych analiz, likwidacji CBŚP, cieszącego się renomą nawet u krytyków policyjnych poczynań oraz braku w nazwie nowego biura odniesienia do policji

Gen. insp. Marek Boroń uzasadniał zmiany rozwojem działalności zorganizowanej przestępczości w cyberprzestrzeni, która coraz bardziej wykorzystuje ją do prowadzenia brudnych interesów. Połączone biura, pod nową nazwą, mają skuteczniej odpowiadać na to wyzwanie.

Czytaj więcej

Przestępczość

Pieniądze, szantaż, pobudki ideologiczne i ofiary Telegrama. Dlaczego za aktami dywersji stoją obywatele Ukrainy

Bez ukraińskich danych wywiadowczych o osobach współpracujących z Rosją, Polska nie poradzi sobie...

– Nikt nie przypuszczał jeszcze kilka lat temu z jakimi zagrożeniami będziemy się mierzyć. Dzisiaj akty sabotażu na wielką skalę, działanie grup w sieci TOR, nie są już dla nikogo zaskoczeniem. Połączenie biur jest naturalną konsekwencją faktu, że zorganizowana przestępczość przeniosła się w dużej mierze do cyberprzestrzeni – mówi „Rzeczpospolitej” Katarzyna Nowak, rzeczniczka Komendy Głównej Policji.

Rzeczniczka wskazuje, że policjanci nowego biura skupią się na sprawach o dużym ciężarze gatunkowym, dotyczących grup przestępczych. Teraz ich kompetencje się dublują, bo nawet gangi narkotykowe przestawiają się na dystrybucję środków odurzających z wykorzystaniem internetu.

Narkotyki, broń, pranie pieniędzy – zorganizowana przestępczość wykorzystuje do brudnych interesów internet

Jak ma być zorganizowana nowa struktura? Narodowe Biuro Śledcze będzie miało swoje zarządy w każdym z województw (obecnie są w nich po dwa zarządy – jeden CBŚP, drugi CBZC, a w Warszawie oba biura mają centralną siedzibę).

– Zajmie się zwalczaniem zorganizowanej przestępczości kryminalnej, narkotykowej, ekonomicznej i korupcyjnej oraz cyberprzestępczości. Będzie narzędziem do walki z aktami dywersji czy handlem bronią, który dzisiaj w dużej mierze odbywa się także w cyberprzestrzeni – wylicza insp. Nowak.

Równolegle z powołaniem NBŚ, w Komendzie Głównej Policji ma powstać Biuro do walki z Cyberprzestępczością i jego komórki w komendach wojewódzkich – tam trafią sprawy mniejszej wagi, jak te dotyczące pospolitych oszustw internetowych.

Dlaczego  połączenie CBŚP i CBZC pod nowym szyldem miałoby poprawić skuteczność? – Dzięki współpracy i połączeniu doświadczenia policjantów z obu obecnych biur – przekonuje rzeczniczka.

Przykładem takiej przestępczej działalności w sieci jest choćby narkotykowy gang ze Zgierza, rozbity przez CBŚP. Gang sprzedawał mefedron produkowany w swoich dwóch laboratoriach w darknecie. Policjanci w trakcie rozbijania gangu znaleźli narkotyki syntetyczne wartości ponad 10 mln zł. Podobny kanał dystrybucji „stosując wysokie formy anonimizacji przy wykorzystaniu szyfrowanych komunikatorów i sieci darknet” wykorzystywała zorganizowana grupa przestępcza z Małopolski i Śląska, rozbita przez CBZC. W darknecie„kwitnie”  już również sprzedaż nielegalnej broni, która, jak się szacuje, po zakończeniu wojny w Ukrainie zaleje polski rynek.

Idea połączenia sił policjantów doświadczonych w rozbijaniu gangów, ze specjalistami od zwalczania cyberprzestępczości, wydaje się sensowna. – Policja zwykle jest o krok za przestępcami, ale bez zmian w perspektywie kilku lat, może być o dwa kroki w tyle za przestępczością wykorzystującą technologie cyfrowe – twierdzą eksperci, z którymi rozmawialiśmy. Potrzeba zmian, ale – jak zaznaczają – „diabeł tkwi w szczegółach”.

Czytaj więcej

Media

Mroczna strona internetu. Darknet rośnie w siłę

Wykradzione dane, złośliwe oprogramowanie, narkotyki, broń – to wszystko bez problemu można kupić...

– Dzisiaj sprawcy całej gamy przestępstw wykorzystują cybernarzędzia. Przy handlu narkotykami, przepływach „brudnych” pieniędzy, rozpowszechnieniu pornografii dziecięcej, wykorzystywany jest TOR czy inne kanały komunikacji. Dlatego cybernarzędzia są integralną częścią procesu wykrywania poważnych przestępstw, i to trzeba rozwijać – przyznaje gen. Adam Rapacki, były wiceszef MSWiA, który przed 25 laty tworzył policyjne CBŚ (później zmieniło nazwę na CBŚP), łącząc pion narkotykowy i ds. zorganizowanej przestępczości.

– Łączenie tych struktur z jednej strony ograniczy wydziały logistycznych i obsługowych, łatwiej będzie koncentrować wiedzę i zajmować się zwalczaniem najpoważniejszych zorganizowanych przestępstw – wskazuje gen. Rapacki.

Jednak przestrzega przed pozostawieniem pozostałych struktur policyjnych bez dostępu do technologii i narzędzi w cyberprzestrzeni – bo zwalczać trzeba nie tylko gangi, ale rozwijać narzędzia do ścigania pozostałej przestępczości, jak chociażby nadużyć finansowych, oszustw czy wyłudzeń.

Tomasz Safjański, profesor Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej, zastępca dyrektora Centrum Badań nad Bezpieczeństwem Transgranicznym wskazuje korzyści z utworzenia jednego NBŚ. 

Czytaj więcej

Przestępczość

„Kokaina dla ubogich” zalewa rynek. Policja likwiduje coraz więcej laboratoriów

„Kryształy”, czyli syntetyczne narkotyki z rodzimych laboratoriów, zasilają krajowy rynek i stały...

– Cyberprzestępczość coraz częściej łączy się z handlem narkotykami, praniem pieniędzy i przestępstwami gospodarczymi. Zmiana poprawi koordynację działań operacyjnych w wielowątkowych śledztwach. Ponadto, jedna struktura eliminuje dublowanie czynności i stanowisk, pozwala sprawniej zarządzać informacjami kryminalnymi (zintegrowana analityka i wywiad kryminalny), obniża koszty logistyki, administracji, zakupów – wylicza prof. Safjański. Jedna duża służba może również – jak zauważa – szybciej przesuwać zasoby w zależności od priorytetów, tworzyć specjalistyczne zespoły zadaniowe np. połączone do spraw z zakresu „cyber, narkotyków i finansów”, i reagować na nowe typy zagrożeń takie jak dywersja i sabotaż pozamilitarny.

Inny plus to bardziej skoordynowana współpraca z prokuraturą, Europolem, Interpolem. Korzyść dla społeczeństwa? Skuteczniejsze zwalczanie najpoważniejszych przestępstw.

Jednak wchłonięcie dwóch odrębnych biur pod nowy szyld Narodowego Biura Śledczego budzi także kontrowersje.

– Można połączyć CBŚP oraz CBZC, ale czy koniecznie trzeba wymyślać zupełnie nową nazwę i dlaczego akurat Narodowe Biuro Śledcze? Immanentną cechą cyberprzestępczości czy zorganizowanej przestępczości jest jej międzynarodowy aspekt, a nie narodowy. Najpoważniejsze przestępstwa są popełniane w relacjach międzynarodowych. Ale przede wszystkim w nazwie powinna być policja, bo ona jest potrzebna, a nie jakaś dodatkowa służba specjalna – podkreśla Adam Rapacki. Uważa, że Centralne Biuro Śledcze Policji ma markę, można do niego dobudować pion ze specyfiką „cyber”. – Siłą CBŚP jest to, że bazuje na wiedzy całej policji i pracuje na rzecz całej policji, nie jest to wyalienowana struktura – zaznacza gen. Rapacki.

Przestrzega też przed tym, by nie zepsuć tego, co dobrze się rozwijało. – Nie wolno odebrać dodatków, które mają dziś informatycy – specjaliści wysokiej klasy pracujący w CBZC, a zawsze była taka pokusa. I nie obrażać się, że ktoś siedzi za biurkiem i zarabia dwa razy więcej niż policjant narażający życie. Bo inaczej tacy specjaliści znajdą pracę na rynku i ich stracimy – mówi Adam Rapacki.

Prof. Tomasz Safjański także wskazuje na ryzyko w tym zakresie. – Różnice płacowe między specjalistami „cyber” a funkcjonariuszami „PZ” w jednej jednostce organizacyjnej przyszłego Narodowego Biura Śledczego mogą prowadzić do napięć interpersonalnych, obniżenia morale, zjawisk konfliktogennych oraz osłabienia współpracy operacyjnej – przewiduje. 

Minusem jest to, że każda taka reorganizacja generuje odejścia i rotację kluczowych funkcjonariuszy. – Cyberspecjaliści mają wysoką wartość na rynku pracy, a zmiany organizacyjne mogą przyspieszyć odejścia osób najbardziej kompetentnych z pionu przestępczości zorganizowanej – ocenia prof. Safjański.

Uważa też, że brak jest konsekwencji w działaniach państwa dotyczących najbardziej wrażliwych struktur policyjnych.  – W 2021 r. utworzono Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości jako odrębną i samodzielną jednostkę. W 2026 planuje się jej połączenie z CBŚP w ramach Narodowego Biura Śledczego. Gdyby od początku zdecydowano się na rozwój pionu cyber w ramach CBŚP, najprawdopodobniej uniknięto by chaosu, odejść kadrowych oraz kosztów. Obecny model – tworzenie, a potem szybkie łączenie jednostek wygląda tak, jakby zamiast realizować strategię zwalczania przestępczości zorganizowanej, ciągle ją od nowa wymyślano – zauważa Tomasz Safjański.

Jego zdaniem projektowana zmiana osłabi specjalizację „cyber” w policji a o jej wypracowanie chodziło cztery lata temu przy tworzeniu CBZC. 

Czytaj więcej

Służby

„Łowcy cieni” wytropili oszusta z Włoch

Policjanci CBŚP zatrzymali Włocha Gianniego C., ściganego za defraudację kilku milionów euro. Osz...