Dyscyplinarki adwokatów, radców, notariuszy: Jak powinien odpowiadać dyscyplinarnie adwokat

Jarosław Gowin uważa, że system karania osób wykonujących wolne zawody prawnicze za przewinienia związane z niewłaściwym świadczeniem usług, nie funkcjonuje dobrze. Panuje opinia, że jest dziurawy, nieskuteczny, ślamazarny. Adwokatów, notariuszy, radców prawnych przybywa tysiącami i naruszeń dyscyplinarnych będzie coraz więcej. To właśnie skłania kierownictwo Ministerstwa Sprawiedliwości do szukania nowych rozwiązań.

Więcej państwa

Rozważa się koncepcję przekazania orzecznictwa w sprawach dyscyplinarnych od korporacyjnych organów koleżeńskich, w których adwokat osądza adwokata, do państwowych. Nic nie jest jeszcze przesądzone, nawet to, czy sprawy przekazywano by w całości, czy tylko częściowo – tak, by odwołania od orzeczeń sądu korporacyjnego rozstrzygał sąd powszechny, okręgowy bądź apelacyjny. Dziś Sąd Najwyższy rozpatruje kasacje w tych sprawach.

Te pomysły nie są nowe, zawsze były kwestionowane przez korporacje adwokacką i radcowską, które uznają postępowania dyscyplinarne za atrybut konstytucyjnie gwarantowanej samorządności zawodowej. Autorzy eksperckiej koncepcji tzw. nowej adwokatury w 2010 r. proponowali np., aby w pierwszej instancji orzekał sąd dyscyplinarny, ale odwołania od jego wyroku rozpatrywał sąd apelacyjny w składzie dwóch sędziów zawodowych oraz adwokat.

Niech karze ten, kto ustala zasady

Także dziś ministerstwu trudno będzie uzyskać aprobatę dla swoich propozycji. Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Maciej Bobrowicz jasno deklaruje, że oddanie orzecznictwa dyscyplinarnego w całości w ręce sądów państwowych byłoby nie do przyjęcia przez samorząd.

– Etyka zawodów prawniczych jest kształtowana m.in. poprzez orzeczenia sądów dyscyplinarnych. Powstałaby więc kuriozalna i zupełnie niezrozumiała sytuacja, w której te zasady etyczne tworzyliby urzędnicy – argumentuje prezes.

W podobnym tonie wypowiada się Rafał Dębowski z Naczelnej Rady Adwokackiej:

– Skoro to samorządy ustalają reguły etyczne, one powinny karać swoich członków za ich nieprzestrzeganie. Sądownictwo dyscyplinarne służy samorządom do kontroli ich przestrzegania, nie zaś państwowej represji wobec ich członków – uważa. Jego zdaniem sądy adwokackie zasadniczo działają sprawnie, choć zdarzają się wyjątki. Przydałoby się więcej sędziów dyscyplinarnych w większych izbach.

Koncepcje na papierze

Przypomnieć trzeba, że za kontrolą orzeczeń dyscyplinarnych przez sądy powszechne opowiadał się rzecznik praw obywatelskich Janusz Kochanowski. Twierdził, że jest to gwarancja praw konstytucyjnych i dlatego powinny one weryfikować decyzje organów, które sądami nie są, choć tak się nazywają.

Kilka lat temu także w korporacji adwokackiej i radcowskiej toczyły się dyskusje o reformach. W 2009 r. podczas dyskusji o samorządowym projekcie ustawy o radcach proponowano, by w sądzie odwoławczym obok radców zasiadał przedstawiciel ministra sprawiedliwości lub sędzia. Postulowano również, żeby rzecznik dyscyplinarny (prokurator oskarżyciel) pełnił swoją funkcję nie społecznie, lecz etatowo, za wynagrodzeniem. W palestrze natomiast padł pomysł uniezależnienia sądów dyscyplinarnych od terytorialnego podziału na izby adwokackie.

Ówczesne koncepcje pozostały na papierze. Założenia zmian mają być gotowe w MS latem.

Adam Bodnar, Helsińska Fundacja Praw Człowieka