Ewidencja leasingu, a ustawa o rachunkowości

Leasing, pomimo obszernego omówienia w ustawie o rachunkowości, ustawie o CIT oraz przede wszystkim w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 5 „Leasing, najem, dzierżawa", nadal przysparza wielu problemów zarówno w rozliczeniach podatkowych, jak i ujęciu bilansowym. Pierwsze wątpliwości wiążą się z określeniem rodzaju leasingu na podstawie ustawy o rachunkowości oraz ustawy o CIT. Kolejnym problmem jest ewidencja księgowa wartości początkowej przedmiotu umowy leasingu lub rat leasingowych. Wątpliwości pojawiają się także przy ujmowaniu leasingu w kalkulacji CIT oraz rozpoznawaniu różnic przejściowych w podatku odroczonym.

Kwalifikacja

Zgodnie z art. 709 kodeksu cywilnego z umową leasingu mamy do czynienia, gdy finansujący, zwany również leasingodawcą, zobowiązuje się przekazać przedmiot umowy korzystającemu (leasingobiorcy), do użytkowania lub używania i pobierania pożytków na określony czas. Leasingobiorca w ramach umowy zobowiązuje się do płacenia wynagrodzenia zgodnie z uzgodnionym harmonogramem. Wynagrodzenie to musi być równe co najmniej cenie nabycia przedmiotu umowy przez leasingodawcę. Definicja ta pozwala określić, kiedy mamy do czynienia z umową leasingu, jednak dla potrzeb księgowych i podatkowych nie jest ona wystarczająca.

O ile w ustawie o rachunkowości (dalej: uor) nie znajdziemy definicji leasingu, o tyle w art. 3 ust. 4 uor wskazano warunki, przy których spełnieniu przedmiot umowy leasingowej może być zaliczony do aktywów trwałych podmiotu korzystającego (leasingobiorcy). Są one następujące:

- po zakończeniu okresu umowy, własność przedmiotu umowy jest przeniesiona na leasingobiorcę;

- korzystający ma prawo nabycia przedmiotu umowy po jej zakończeniu po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia;

- umowa została zawarta na okres odpowiadający w dużej mierze okresowi ekonomicznej użyteczności przedmiotu umowy, przy czym czas trwania umowy nie może być krótszy niż 3 tego okresu;

- suma zapłaconego wynagrodzenia leasingodawcy pomniejszona o dyskonto przewyższa 90 proc. wartości rynkowej przedmiotu umowy;

- umowa zawiera przyrzeczenie leasingodawcy do przedłużenia lub ponownego zawarcia umowy z leasingobiorcą dotyczącej tego samego przedmiotu na warunkach korzystniejszych niż dotychczasowe;

- umowa przewiduje możliwość rozwiązania umowy z zastrzeżeniem, że poniesione koszty oraz straty są pokrywane przez leasingobiorcę;

- przedmiot umowy został indywidualnie dostosowany dla leasingobiorcy i bez wprowadzenia zmian nie może być on używany przez inne jednostki.

Gdy spełniony jest przynajmniej jeden z powyższych warunków, to dla potrzeb prawa bilansowego umowa leasingu jest klasyfikowana jako leasing finansowy. Z kolei, jeżeli żaden z nich nie jest spełniony, to mamy do czynienia z leasingiem operacyjnym.

Podobnie jak w ustawie o rachunkowości, w ustawie o CIT także rozróżnia się dwa rodzaje leasingu: operacyjny i finansowy, chociaż ustawa nie posługuje się wprost tymi pojęciami.

Zgodnie z art. 17b ustawy o CIT, aby móc uznać leasing za operacyjny, musi on spełniać następujące kryteria:

- okres umowy leasingu stanowi co najmniej 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji przedmiotu leasingu dla rzeczy ruchomych i wartości niematerialnych i prawnych lub wynosi co najmniej pięć lat dla nieruchomości;

- suma opłat po odliczeniu VAT jest większa bądź równa początkowej wartości przedmiotu umowy leasingu.

Umowę leasingu uznaje się za umowę leasingu finansowego, gdy spełnia ona łącznie następujące warunki:

- umowa została zawarta na czas oznaczony;

- suma opłat po odliczeniu VAT jest większa bądź równa początkowej wartości przedmiotu umowy leasingu;

- umowa zawiera postanowienie, że w okresie jej trwania to korzystający będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych.

Jak ująć w księgach

Wariant 1. Leasing finansowy, księgi leasingobiorcy

Gdy korzystający stwierdzi, że umowa stanowi leasing finansowy w świetle przepisów uor, to w księgach rachunkowych powinien wykazać przedmiot umowy jako aktywa trwałe i drugostronnie jako zobowiązanie finansowe wobec leasingodawcy. Wartość początkowa przedmiotu leasingu ustalana jest jako niższa spośród wartości: rynkowej na dzień rozpoczęcia umowy lub zdyskontowanej sumy opłat leasingowych (dyskonto liczone jest przy pomocy stopy leasingu lub stopy korzystającego).

Ponadto, przy rozpoznaniu leasingu finansowego dla celów ewidencji księgowej korzystający musi rozdzielić raty leasingowe na część kapitałową i odsetkową. Ta pierwsza zmniejsza zobowiązanie leasingowe, podczas gdy część odsetkowa zostaje wykazana jako koszty finansowe.

Przykład

Spółka jako korzystający podpisała umowę leasingu na środek trwały. Wartość rynkowa przedmiotu leasingu na dzień rozpoczęcia umowy to 20 000 zł, zdyskontowana suma opłat leasingowych wynosi 22 500 zł. Spółka ustaliła, że umowa stanowi leasing finansowy. Miesięczna opłata leasingowa wynosi 550 zł + 23 proc. VAT, z czego 450 zł to część kapitałowa, a 100 zł część odsetkowa. Spółka amortyzuje podobne środki trwałe stawką 15 proc. rocznie, w związku z czym amortyzacja miesięczna wynosi 250 zł. Spółka ma prawo do pełnego odliczenia VAT oraz nie stosuje konta „Rozliczenie zakupu".

Ewidencja księgowa:

1. Ewidencja przyjęcia środka trwałego u leasingobiorcy

Wn „Środki trwałe" 20 000 zł

Ma „Rozrachunki z leasingodawcą" 20 000 zł

2. Ewidencja miesięcznej faktury za opłatę leasingową

Wn „Rozrachunki z leasingodawcą" 450 zł

Wn „Koszty finansowe" 100 zł

Wn „VAT naliczony" 126,50 zł

Ma „Rozrachunki z dostawcami" 676,50 zł