Pracodawca nie może zlecić nadgodzin w święto

Trwa okres wytężonej pracy związanej z zamknięciem roku. Każda godzina jest na wagę złota. Nie oznacza to jednak, że pracodawca może zlecić pracę nadliczbową w święto, np. 26 grudnia, powołując się na swoje szczególne potrzeby.

Aktualizacja: 24.12.2016 14:16 Publikacja: 24.12.2016 14:15

Pracodawca nie może zlecić nadgodzin w święto

Foto: 123RF

Kodeks pracy w art. 15110 wskazuje, w jakich branżach i sytuacjach można pracować w niedziele i święta. Wyliczenie to jest wyczerpujące i nie zawiera pracy ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Oznacza to, że pracę ponadwymiarową w święto ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy można zlecać jedynie wówczas, gdy odpowiada ona warunkom z art. 15110 k.p.

Przykład

Pracownik działu marketingu nie ukończył projektu w terminie. Szef polecił mu przyjść do pracy 26 grudnia. Jest to niezgodne z przepisami.

Przykład

Pracownik firmy ochroniarskiej (dopuszczalna praca w niedziele i święta – art. 15110 pkt 7 k.p.) otrzymał polecenie pracy w nadgodzinach 26 grudnia z uwagi na chorobę kolegi. Polecenie jest zgodne z prawem i wiąże podwładnego.

Bez takiego ograniczenia – czyli zawsze – można zlecać pracę ponadwymiarową w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia i zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii.

Wolne też dla kierownika

Powyższe zasady dopuszczalności pracy w niedzielę i święta dotyczą wszystkich pracowników, a więc także zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych. Tacy podwładni nie mają co do zasady prawa do wynagrodzenia i dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (wyjątek art. 1514 § 2 k.p.), ale dotyczą ich przepisy o dopuszczalności stosowania godzin nadliczbowych.

O pracy ponadwymiarowej nie można natomiast mówić, gdy podwładny wykonuje zadania bez polecenia pracodawcy, z własnej inicjatywy.

Z własnej inicjatywy...

W tym przypadku należy jednak pamiętać, że „polecenie pracodawcy" interpretuje się szeroko. Jeśli więc szef wie, że podwładny będzie dodatkowo pracował w święto i to akceptuje, wystąpią nadgodziny.

Przykład

Pracownik działu marketingu nie ukończył projektu w terminie. Zataił jednak ten fakt przed przełożonym i wykonał niezbędne prace w niedzielę, na podstawie swojej dobrowolnej i samodzielnej decyzji. Nie doszło do pracy w nadgodzinach.

Uwaga! Do nadgodzin może dojść także wtedy, gdy praca ma miejsce nawet bez zgody lub wiedzy szefa, ale jest konieczna ze względu na obiektywne warunki pracy, które nie pozwalają pracownikowi na wykonywanie zleconych mu zadań w ustawowej normie czasu pracy.

...i w usługach ponadnarodowych

W święto mogą pracować zatrudnieni w usługach, np. w call center z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej lub urządzeń telekomunikacyjnych, jeżeli w państwie odbiorcy usługi taki dzień jest roboczy (art. 15110 pkt 11 k.p.). Dotyczy to wyłącznie podwładnych bezpośrednio wykonujących usługi transgraniczne oraz „zapewniających możliwość świadczenia usług" (np. serwisantów). Nie obejmuje natomiast innych członków załogi, np. z działu kadr i księgowości.

Skutki naruszenia przepisów

Zlecanie pracy w święto wbrew przepisom jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika zagrożonym karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (naruszenie przepisów o czasie pracy – art. 281 pkt 5 k.p.). Jednak sąd nakłada grzywnę na wniosek inspektora pracy, co wydłuża procedurę ukarania. Dlatego w praktyce inspektorzy częściej nakładają mandaty karne do 2000 złotych.

Pracodawca może nie przyjąć mandatu. Wówczas inspektor kieruje wniosek o ukaranie do sądu.

Grzywną czy mandatem karze się nie firmę, lecz konkretną osobę, np. dyrektora sprzedaży, kierownika sklepu, po ustaleniu, kto zlecił pracę

Uwaga na umowy cywilne

W niektórych firmach, zwłaszcza w placówkach handlowych, niekiedy zawiera się z pracownikami umowy cywilnoprawne na jeden, świąteczny dzień. Jak jednak wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie z 17 sierpnia 2006 r. (III APA 24/06, OSA 2007 nr 7, poz. 12), świadczenie tej samej rodzajowo pracy, co określona w umowie o pracę poza normalnym czasem pracy pracowników, na podstawie kolejnej umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych (zlecenia, o dzieło) jest kontynuowaniem stosunku pracy w godzinach nadliczbowych. Zawieranie takich umów stanowi obejście przepisów o czasie pracy, przy czym nie ma tu znaczenia wola pracownika i pracodawcy.

Niektóre firmy praktykują też zawieranie umów zlecenia do pracy w święta z innymi osobami niż pracownicy. Jeżeli jednak ich praca wygląda tak, jak osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, to stanowi to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, mimo formalnie zawartej umowy cywilnoprawnej. Jest to wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 pkt 1 k.p.) zagrożone grzywną od 1000 zł do 30 000 zł. Ponadto osoba, która zawarła umowę zlecenia, a świadczy pracę jak pracownik, może się domagać przed sądem uznania jej relacji z pracodawcą za stosunek pracy (co oznacza także rozliczenia z ZUS i US).

W praktyce trudno sobie wyobrazić zorganizowanie pracy w placówce handlowej w sposób inny niż typowy dla stosunku pracy, czyli bez kierownictwa pracodawcy co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania czynności.

Kodeks pracy w art. 15110 wskazuje, w jakich branżach i sytuacjach można pracować w niedziele i święta. Wyliczenie to jest wyczerpujące i nie zawiera pracy ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Oznacza to, że pracę ponadwymiarową w święto ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy można zlecać jedynie wówczas, gdy odpowiada ona warunkom z art. 15110 k.p.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów