Separacja a rozwód: jakie różnice

Z chwilą zawarcia małżeństwa małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Zdarza się jednak, że nie zawsze jest to możliwe. Nie oznacza to, że w takiej sytuacji małżonkowie od razu muszą wystąpić o rozwód i na trwałe zakończyć swój związek. Jeżeli nie są pewni, co będzie dla nich najlepsze, w pierwszej kolejności mogą wystąpić o separację.

Jakie przesłanki

Do orzeczenia rozwodu sąd musi ustalić, że między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Przesłanki separacji są łagodniejsze. Do jej orzeczenia wystarczy stwierdzenie, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Nie musi on natomiast być trwały. Sąd może zatem orzec separację, nawet gdy można się spodziewać, że małżonkowie powrócą do wspólnego pożycia. Jest tak dlatego, że jednym z celów separacji jest danie małżonkom możliwości przemyślenia sytuacji i ewentualnego powrotu.

W przypadku wystąpienia zupełnego rozkład pożycia,  z żądaniem orzeczenia separacji może wystąpić każdy z małżonków. Jednak mimo zupełności rozkładu pożycia,  separacja nie może być orzeczona, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci. Separacja jest niedopuszczalna, gdy byłaby ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Podobnie jak przy orzekaniu o rozwodzie może mieć to miejsce np. wówczas, gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory, a separacja stanowiłaby dla niego rażącą krzywdę.

Gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego wniosku. W takim przypadku sąd może poprzestać na przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania małżonków. Małżonkowie mogą wystąpić z takim żądaniem popartym wskazaniem okoliczności faktycznych.

W tym przypadku sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia.

Także i tu sąd musi ustalić czy istnieją okoliczności pozwalające orzec separację. Ważne jest, że w takim wypadku postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, zatem do sądu wnosi się wniosek, a nie pozew. Wniosek taki podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Sąd nie wydaje wyroku, lecz postanowienie. Tak jak przy rozwodzie, w tego typu sprawach właściwy jest sąd okręgowy.

Konsekwencje orzeczenia

Jeżeli małżonkowie nie są zgodni, to sąd orzeka o separacji wyrokiem. W takiej sytuacji sąd ustala czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jeżeli rozkład pożycia nastąpił wyłącznie z winy jednego z małżonków, sąd orzeka separację z winy tego małżonka, a jeżeli winni są oboje – z winy obojga. Jeśli natomiast jest w ogóle winy po stronie małżonków, sąd orzeka separację bez ich winy.

Separacja nie powoduje ustania małżeństwa. Z tego też względu małżonkowie pozostający w separacji nie mogą ponownie zawrzeć małżeństwa, a jeżeli to zrobią, to dopuszczą się przestępstwa bigamii. Natomiast orzeczenie separacji ma dość daleko idące konsekwencje majątkowe.

Przede wszystkim pomiędzy małżonkami następuje rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, to sąd orzeka także o sposobie korzystania z niego. Wreszcie pozostawanie w separacji powoduje, że małżonkowie nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy i nie mają prawa do zachowku.

W wyroku orzekającym separację sąd rozstrzyga także o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi. W tym zakresie sąd decyduje również, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosz-

tów utrzymania i wychowania dziecka, a więc podobnie jak przy rozwodzie, orzeka o obowiązku alimentacyjnym.

Pozew o separację należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich jeszcze stale w danym okręgu przebywa. Jeżeli natomiast każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej. Gdyby nie udało się ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, wtedy właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda.

Ważne jest, że jeżeli wymagają tego względy słuszności, to małżonkowie pozostający ze sobą w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Ponadto w tym okresie, na podobnych zasadach jak w przypadku orzekania o rozwodzie, można orzec o obowiązku alimentacyjnym jednego z małżonków względem drugiego.

Ważne!

Od pozwu o separację pobiera się stały wpis w wysokości 600 zł, a gdy z wnioskiem występują oboje małżonkowie – 100 zł.

Różnice między rozwodem a separacją

I – prawo do nowego małżeństwa

Po orzeczeniu rozwodu można ponownie zawrzeć związek małżeński, a po orzeczeniu separacji nie. Separację, w odróżnieniu od rozwodu, można jednak znieść i przywrócić do normalnego stanu małżeństwo.

II – przesłanki orzeczenia

Do orzeczenia rozwodu konieczne jest stwierdzenie zupełnego i trwałego rozpadu pożycia. Przy separacji wystarczy, że rozpad ten ma charakter zupełny.

III – koszty i szybkość postępowania

Przy zgodzie obu stron oraz gdy brak jest wspólnych małoletnich dzieci separację można uzyskać już po jednej rozprawie i po uiszczeniu opłaty w wysokości 100 zł. Rozwody trwają zdecydowanie dłużej, w szczególności w sytuacji, gdy sąd orzeka o winie, a koszty postępowania wynoszą 600 zł.

IV – nazwisko

Po orzeczeniu rozwodu możliwy jest powrót do nazwiska, jakie dana osoba nosiła przed zawarciem małżeństwa. W przypadku separacji jest to niemożliwe.

V – różny okres płacenia alimentów

Okres płacenia alimentów po rozwodzie na rzecz byłego współmałżonka jest często ograniczony do pięciu lat. Przy separacji nie ma takiego ograniczenia.

VI – obowiązek pomocy