Majątek w rodzinie: intercyza, podatki, długi, firma

Trzeba sprawdzać, z kim prowadzi się biznes

Od kilku miesięcy prowadzę własną firmę. Część umów podpisuję z osobami fizycznymi, które również prowadzą działalność gospodarczą. Zdarzyło się już kilka razy, że nie zapłaciły za towar. Teraz mam problemy z odzyskaniem pieniędzy, bo z majątku osobistego dłużników nie mogę się zaspokoić, a nie wiem, czy sąd nada klauzulę wykonalności również przeciwko ich małżonkom.

Możliwość zaspokojenia się z majątku współmałżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest ograniczona. Co innego, gdy małżonek przedsiębiorca zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka. Posiadanie takiej zgody pozwoli na uzyskanie klauzuli wykonalności również w stosunku do małżonka dłużnika (z ograniczeniem jednak jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową). Wierzyciel musi jednak wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Aby uzyskać klauzulę wykonalności, wierzyciel musi wystąpić do sądu z odpowiednim wnioskiem (chyba że chodzi o nakaz zapłaty, ten otrzymuje klauzulę wykonalności niezwłocznie po uprawomocnieniu się, a więc bez potrzeby składania wniosku przez wierzyciela).

Za kredyt odpowie drugi małżonek

Czy jeśli małżonek zaciągnął kredyt na potrzeby prowadzonej przez niego firmy, a teraz nie jest w stanie go spłacić i grozi mu ogłoszenie upadłości, mogę być spokojna o nasz majątek wspólny?

Niestety nie. Z przepisów prawa upadłościowego i naprawczego wynika bowiem, że w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Przyjmuje się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.

Bez znaczenia jest w tym przypadku fakt, że do upadłości doprowadził kredyt zaciągnięty na potrzeby firmy bez zgody drugiego małżonka. Majątek wspólny i tak wejdzie do masy upadłości i po jego spieniężeniu zostanie podzielony między wierzycieli. Małżonek upadłego może co najwyżej dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z udziału w majątku wspólnym. Będzie jednak musiał ustawić się w kolejce razem z innymi wierzycielami, bo nie jest w żaden sposób uprzywilejowany.

Bank nie może zmusić do spłaty

Mąż zaciągnął kredyt (kupił na raty zestaw kina domowego). Tylko on podpisał umowę. Kredyt został ubezpieczony. Po spłaceniu kilku rat mąż zmarł. Bank domaga się ode mnie, abym spłaciła pozostałą część. Czy słusznie?

Nie. Jeśli kredyt był ubezpieczony, bank powinien zwrócić się w pierwszej kolejności do ubezpieczyciela i to on powinien spłacić pozostałą część kredytu. Nie może żądać, aby współmałżonek przejął spłatę kredytu. Jeśli tak robi, pamiętajmy, aby najpierw przeczytać umowę kredytu i sprawdzić, co w niej jest napisane. Jeśli kredyt był ubezpieczony, informacja na ten temat znajdzie się w umowie. Wtedy przedstawmy w banku akt zgonu małżonka i zażądajmy spłaty z ubezpieczenia. Pamiętajmy, aby samemu nie wpłacać żądanych kwot. Jeśli to zrobimy, bank może uznać, że zgodziliśmy się dobrowolnie przejąć dług.

Umowa w niczym nie pomoże

Mój mąż ma długi. Chcę uniknąć ich spłacania i uchronić przed wierzycielem część majątku. Czy umowa wyłączająca wspólność majątkową może pomóc? Chodzi o to, aby uniemożliwić nadanie klauzuli wykonalności.

Małżonkowie nie mogą ratować się przed odpowiedzialnością, zawierając majątkową umowę małżeńską. W myśl bowiem art. 787

2

kodeksu postępowania cywilnego

. zawarcie takiej umowy nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności.

Nie jest też przeszkodą do prowadzenia na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Małżonkowie mogą się jednak bronić, wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 k.p.c. (jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela).

Warto jednak przy tej okazji pamiętać o wyroku Sądu Apelacyjnego z 11 sierpnia 2006 r. (I ACa 656/06). Czytamy w nim, że zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma skutku wstecznego i nie może tym samym pozbawiać wierzyciela możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków, jeśli zniesienie to nastąpiło już po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi.

Bez znaczenia jest tu sposób ustania ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, a wobec tego także późniejsze orzeczenie rozwodu, a nawet już dokonanie podziału majątku wspólnego, nie może uzasadniać powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Nie może bowiem ustanie wspólności majątkowej i zniesienie współwłasności pozbawiać wierzyciela nabytych już przez niego praw.

Rozwód nie zawsze ochroni

W ubiegłym roku sąd orzekł o rozwodzie. Przed kilkoma dniami otrzymałam z urzędu skarbowego pismo. Wynika z niego, że mój były mąż ma spore zaległości podatkowe związane z jego firmą. Urząd skarbowy chce, abym za nie zapłaciła. To chyba pomyłka. Nie mamy wspólnego majątku od czasu rozwodu, poza tym już wcześniej, choć formalnie byliśmy małżeństwem, prowadziliśmy oddzielne gospodarstwa domowe. Co mam zrobić?

Podatnicy często uważają, że od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, jakie powstały w związku z prowadzeniem przez jednego z małżonków działalności gospodarczej, drugi małżonek uwolni się po rozwodzie. To błąd.

Rozwód nie uwolni od zapłaty zaległych podatków, a jedynie ograniczy zakres odpowiedzialności. Rozwiedziony małżonek będzie bowiem odpowiadał tylko za te zaległości, które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej i tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym (oczywiście jeśli w trakcie małżeństwa małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, gdy mieli rozdzielność o odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe nie ma mowy).

Przypominają o tym również organy podatkowe. Przykładowo Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 18 września 2009 r. (IPPB1/415-474/09-4/IF) stwierdziła, że „warunkiem ponoszenia przez byłego małżonka odpowiedzialności jest powstanie zobowiązania podatkowego w trakcie trwania związku małżeńskiego i trwania wspólności majątkowej".

Zasady te znajdą zastosowanie również w przypadku separacji czy unieważnienia małżeństwa.

Decyduje data powstania zaległości

Mojemu mężowi od jakiegoś czasu kiepsko wiedzie się w interesach. Coraz częściej ma kłopoty z regulowaniem należności, również podatkowych. Długo o niczym mi nie mówił. Dowiedziałam się o wszystkim przypadkiem. Ponieważ mamy wspólny majątek, obawiałam się, że będę za te zaległości ponosiła odpowiedzialność. Zdecydowałam się więc na podpisanie umowy o rozdzielności majątkowej. Mimo to po jakimś czasie urząd skarbowy zażądał ode mnie uregulowania zaległości mojego męża. Twierdzi, że umowa jest nieskuteczna. Czy ma rację?