Wraz z zawarciem małżeństwa pomiędzy partnerami powstaje wspólność majątkowa. Małżonkowie mogą jednak zdecydować, że ich majątki nie będą wspólne. W tym celu muszą jednak zawrzeć umowę majątkową. Do jej podpisania może dojść wyłącznie przed notariuszem, musi mieć ona bowiem formę aktu notarialnego.
Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową może zostać zawarta w każdej chwili. Może to nastąpić zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i podczas jego trwania. Wystarczy zgoda obojga małżonków. Małżonkowie mogą wybrać system umownej rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W takiej sytuacji po ustaniu małżeństwa lub rozdzielności majątkowej partnerzy mogą żądać wyrównania różnicy w dorobkach, a więc w przyroście wartości majątków. W praktyce oznacza to, że partner, którego majątek jest mniejszy, gdyż np. wychowywał on dzieci, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Małżonkowie sami mogą dokonać wyrównania dorobków w drodze umowy. Jeśli jednak nie dojdą do porozumienia co do sposobu lub wysokości wyrównania, wówczas rozstrzygnie za nich sąd.
Do rozdzielności może dojść nie tylko w drodze porozumienia między partnerami, ale także poprzez orzeczenia sądu. Taka sytuacja wystąpi wówczas, gdy partnerzy nie mogą porozumieć się w tym zakresie. Z żądaniem takim musi zwrócić się jeden z małżonków i musi być ono uzasadnione ważnymi powodami. Takim uzasadnionym powodem może być np. trwonienie majątku przez jednego z małżonków lub jego nałóg albo rażąca niegospodarność. Mogą to być również okoliczności natury niemajątkowej, jak np. faktyczna separacja małżonków czy zaistnienie podstaw do domagania się rozwodu. W przypadku wydania takiego orzeczenia przez sąd rozdzielność powstaje z dniem oznaczonym w wyroku. Może być to data wcześniejsza od dnia wyroku, a w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową nawet z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Po orzeczeniu przez sąd rozdzielności majątkowej każdy z małżonków może się domagać, aby podziału ich majątku wspólnego dokonał sąd w specjalnym postępowaniu o podział majątku.
W przypadku rozdzielności każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Nie oznacza to oczywiście, że partnerzy nie mogą wspólnie nabywać różnych składników majątkowych, jak np. mieszkanie czy samochód.
Jeżeli do takiego zakupu dojdzie, to przedmioty te będą należały do małżonków na zasadach współwłasności. Każda z osób ma prawo do określonego udziału w nabytej rzeczy. Wyraża się on w ułamku. Jego wysokość zależy od woli małżonków. Co ważne, każdy z małżonków może bez zgody drugiego swobodnie dysponować przysługującym mu udziałem w rzeczy wspólnej.
