Widmo Franco krąży nad Hiszpanią. Katalończycy paraliżują rząd

To jest decyzja ostateczna. Tak przynajmniej zapowiedział lider Junts per Catalunya, Carles Puigdemont. Siedmiu deputowanych tego nacjonalistycznego ugrupowania, bez których mniejszościowy rząd Pedro Sáncheza nie ma większości w parlamencie, nie tylko nie będzie już wspierać lewicowego gabinetu, ale za ich sprawą wszystkie ustawy wysłane wcześniej do Kortezów zostały sparaliżowane mnogością poprawek. 

Szczególnym problemem jest budżet państwa na przyszły rok. Od wyborów parlamentarnych w 2023 r. Sánchezowi nie udało się uchwalić żadnej ustawy budżetowej. Tak będzie najpewniej i tym razem. Hiszpańskie prawo pozwala co prawda w takim przypadku na przeniesienie na kolejny rok poprzedniego budżetu. Jednak w ciągu tych trzech lat królestwo ma nowe potrzeby, którym trudno zaradzić, opierając się na ostatnim uchwalonym budżecie z 2023 r.

Dlaczego Carles Puigdemont wciąż nie może wrócić do Barcelony?

Szczególnym przypadkiem jest obrona. Na czerwcowym szczycie NATO w Hadze Pedro Sánchez okazał się jedynym z przywódców krajów sojuszu, który nie zobowiązał się do podniesienia nakładów na siły zbrojne do 5 proc. PKB.

Od tego czasu Madryt znajduje się pod coraz większą presją Donalda Trumpa. Premier znalazł tu jednak skuteczne, choć dość piętrowe rozwiązanie. Sięgnął po przepisy prawne przyjęte w okresie pandemii Covidu, które pozwalają mu na wprowadzenie „nadzwyczajnych” pozycji do ustawy finansowej bez zgody parlamentu. Dzięki temu budżet hiszpańskiego resortu obrony, który w 2023 r. wynosił ledwie 1,5 proc. PKB (najmniej wśród krajów NATO obok Belgii i Włoch) został podniesiony do 2 proc. PKB w tym roku i ma zwiększyć się o kolejne 25 proc. w roku przyszłym. 

Innym problemem są środki europejskie. Szacuje się, że Hiszpania nie będzie w stanie wykorzystać przynajmniej 22 mld euro z Funduszu Odbudowy, jeśli nie wprowadzi w życie niektórych ustaw, które utknęły w parlamencie. 

Wybory w 2023 r. wygrała konserwatywna Partia Ludowa (PP), jednak nie była w stanie zbudować większościowej koalicji. Udało się to Sánchezowi (liderowi drugiej w wyborach lewicowej PSOE), ale w bardzo kontrowersyjny sposób. Uzyskał on zgodę Puigdemonta na wsparcie w parlamencie jego gabinetu. Warunkiem była jednak amnestia dla lidera Junts, który przeprowadził w 2017 r. nielegalne referendum w sprawie niepodległości prowincji i jest przez to uważany przez wielu Hiszpanów za zdrajcę. Madryt faktycznie wycofał europejski nakaz aresztowania wydany przeciwko liderowi katalońskich nacjonalistów.

Dzięki temu w ostatnim czasie prowadzi on działalność z francuskiego Perpignan, uważanego zresztą przez katalońskich nacjonalistów za stolicę „północnej Katalonii”. O ile Puigdemont nie jest już oskarżany przez hiszpańskie władze o próbę rozbicia państwa, to wciąż ciążą na nim zarzuty o defraudację środków publicznych w czasach, gdy stał na czele rządu regionalnego. Dlatego do Barcelony wrócić nie może. Drugim powodem, dla którego postanowił on zerwać z Sánchezem jest to, że premierowi do tej pory nie udało się wynegocjować wpisania przez Brukselę języka katalońskiego na listę oficjalnych języków UE. 

Hiszpania to najszybciej rozwijająca się duża gospodarka Unii. Poza Polską

Lider PSOE przeszedł już do historii jako jedyny premier, który rządzi bez uchwalenia choćby jednej ustawy budżetowej. Wyjście z tego kryzysu byłoby możliwe, gdyby doszło do kompromisu między Sánchezem a liderem PP Albertem Núñezem Feijóo. Od powrotu hiszpańskiej demokracji nigdy jednak oba ugrupowania nie zbudowały koalicji, częściowo z powodu nierozliczonego dziedzictwa wojny domowej. W prawicowym ugrupowaniu znalazło się wielu frankistów, w lewicowym – wielu republikanów.