Unijna manna dla Europy Środkowej

Tak pilnie strzeżonego sekretu unijna centrala nie pamięta od dawna. Choć Projekt Wieloletnich Ram Finansowych (WRF), szykowany przez komisarza ds. budżetu Piotra Serafina, potencjalnie narusza interesy wielu krajów i potężnych lobby branżowych, relatywnie mało wypłynęło na zewnątrz z jego treści. To sygnał, jak bardzo przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen skoncentrowała władzę we własnych rękach, podejmując decyzje w wąskim gronie niewielu zaufanych doradców. 

Czytaj więcej

Polityka

Nowy budżet Unii Europejskiej. Rolnicy mogą spać spokojnie

Projekt Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028–2034 pokaże, na ile Bruksela poważnie myśli o a...

Mimo wszystko na światło dzienne wyszła znacząca nowość systemu finansowego Unii po 2028 roku, jaką proponuje KE. Szereg odrębnych programów regionalnych i sektorowych ma być zastąpiony pakietami narodowymi, w ramach których poszczególne stolice mogłyby znacznie swobodniej niż do tej pory przesuwać otrzymane fundusze.

„Przejście od blisko 540 programów do 27 Narodowych i Regionalnych Programów Partnerstwa oraz jednego Planu Międzyregionalnego z szerokim zakresem akceptowalnych celów i jednolitymi regułami ograniczy koszty administracyjne na wszystkich poziomach, jednocześnie ułatwiając dostęp do unijnych funduszy dla europejskich przedsiębiorstw i małych firm” – czytamy w dokumencie Komisji Europejskiej, do którego dostęp uzyskała „Rzeczpospolita”.

Samorządy obawiają się, że rządy centralne będą wypłacać pomoc wedle politycznego uznania 

W ramach takich „kopert” krajowych znalazłyby się dwa filary budżetu Unii: polityka strukturalna (392 mld euro na 7 lat) oraz rolna (387 mld euro na wspomniany okres). Można sądzić, że takim ruchem Bruksela stara się zneutralizować opór tych krajów, które, jak Szwecja, Finlandia, Dania czy Niemcy, starają się ograniczyć dopłaty dla biedniejszych regionów, ale jednocześnie przywiązują coraz większe znaczenie do inwestycji służących wzmocnieniu obrony przed możliwą rosyjską agresją. Chodzi np. o modernizację portów, lotnisk czy dróg. W nowych „kopertach” znajdą się bowiem środki na te cele i nie da się ich odliczyć od innych programów. 

Taki manewr byłby z dużą korzyścią także dla Polski. Z jednej strony nasz kraj jest po Francji, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii największym producentem rolnym w Unii. Tymczasem projekt budżetu miałby zakładać dalsze wyrównywanie dopłat do hektara w krajach o niższym poziomie rozwoju z subwencjami, jakie dostają wielkie farmy np. francuskie. Beneficjentem byłaby polska wieś. Z drugiej strony wypłata środków strukturalnych w oparciu o wyliczenia krajowe, a nie jak do tej pory regionalne, spowoduje, że bogate państwa, jak Francja czy Niemcy, które jednak miały biedniejsze poszczególne regiony, stracą część subwencji na rzecz państw o skromniejszych dochodach na poziomie krajowym, jak Polska. 

Czytaj więcej

Polityka

Nie będziemy dopłacać do Unii Europejskiej

Za dwa tygodnie Komisja Europejska przedstawi projekt Wieloletnich Ram Finansowych. Powinien on z...

To wywołuje jednak zaniepokojenie władz samorządowych, które do tej pory były odpowiedzialne za wykorzystanie gros środków strukturalnych. Szczególnie silne są obawy, że władze poszczególnych państw, przyznając dotacje, będą kierowały się przede wszystkim interesem politycznym, a nie obiektywnymi potrzebami rozwojowymi.

– Nadchodzące propozycje będą tak naprawdę niezwykle złożonym sposobem wypisania czeku in blanco rządom narodowym – mówi „Rzeczpospolitej” przewodnicząca Europejskiego Komitetu Regionów Katta Tutto.

Inną nowością planu finansowego ma być uzależnienie ogromnej większości wypłat od przestrzegania zasad rządów prawa (jednym z wyjątków mają być dopłaty rolne, które nadal miałyby być przelewane automatycznie). Dziś taki system obowiązuje jedynie wobec wybranych środków: Bruksela z tego powodu wciąż nie wypłaca ok. 18 mld euro Węgrom. WRF muszą co prawda być przyjęte jednomyślnie przez wszystkie kraje UE (i Parlament Europejski), jednak w unijnej centrali żywa jest nadzieja, że kiedy to się stanie (przypuszczalnie w 2027 r.) Viktor Orbán nie będzie już u władzy. 

W projekcie budżetu ma się znaleźć 100 mld euro na pomoc dla Ukrainy

Szczególnie trudnym wyzwaniem jest skala nadchodzącego budżetu. Obrona, powstrzymanie zmian klimatycznych, poprawa konkurencyjności europejskiej gospodarki: przed Unią stają nowe zadania. Jednocześnie powinna ona zacząć spłacać (ok. 25 mld euro rocznie) pożyczki zaciągnięte na poczet funduszu odbudowy po pandemii. Skąd wziąć na nie środki? Najłatwiej byłoby zwiększyć unijny budżet, który dziś odpowiada ledwie 1 proc. PKB krajów „27”.