PSL dostało bonus od losu. Rozmowa z dr. Jarosławem Flisem

Rzeczpospolita: Jaka jest przyczyna chaosu wyborczego, który obserwujemy od kilku dni.

Jarosław Flis: Wiele rzeczy się na to złożyło. Zaczęło się od zliczania głosów z komisji, potem doszły nieważne głosy i zaskakujące wyniki. Pierwsza sprawa jest problemem technicznym - dwie ostatnie systemowym. System wyborczy tak się ułożył, że popycha wyborców do oddawania nieważnych głosów. Bo jeżeli ktoś w wyborach wójta głosuje na karce, na których jest kilka znanych mu osób i tak samo jest przy wyborze rady gminy, to gdy do sejmiku dostaje płachtę ze stoma nazwiskami, to często oddaje pusty głos. Nawet jeśli zna na niej jakichś kandydatów, to samo wyszukanie osoby, na którą chce się głosować, wśród stu nazwisk, jest poważnym kłopotem.

- W tegorocznych wyborach samorządowych nie mieliśmy płachty tylko książeczkę i wyszło jeszcze gorzej.

- Te wielkie płachty nie pasowałyby do nakładek Braille'a, które zaordynowali posłowie, żeby ułatwić głosowanie osobom niewidomym. Dlatego PKW zamieniła je na książeczkę. I pojawiły się problemy, bo pierwsza strona książeczki wygląda dokładnie jak karta do głosowania na wójta czy radnego gminy. Wyborca głosujący także w wyborach sejmowych wie, że taką książkę trzeba przewertować, znaleźć swojego kandydata i postawić przy nim krzyżyk. Ale ci, dla których głównym punktem odniesienia są wybory gminne, stawiają albo krzyżyk na każdej stronie i w rezultacie mamy masę nieważnych głosów albo na pierwszej stronie, a ta dzięki losowaniu przypadła w udziale PSL.

- W tym tkwi tajemnica samorządowego sukcesu ludowców?

- Przyjrzałem się wynikom wyborów z pięciu województw i porównałem je z wynikami sprzed czterech lat. Wszyło mi, że gdyby głosy puste z wyborów w 2010 roku przypadły PSL-owi to wygrałby on w sejmiku warmińsko-mazurskim i łódzkim, a w opolskim zająłby drugie miejsce. A więc jest to zbieżne z wynikami w pięciu sejmikach, które już znamy. Wygląda na to, że PSL otrzymało w tym roku bonus od losu, na który złożyły się dwa zjawiska - przejście z płachty wyborczej na książeczkę i wylosowanie pierwszego numeru. W rezultacie zgarnął niegdysiejsze puste głosy. Co prawda bonus ten dostał w pakiecie z oskarżeniami o zafałszowanie wyborów ale i tak jest wygrany. Jeżeli moja teoria potwierdzi się w pozostałych województwach to ludowcy w mogą w skali kraju uzyskać aż 24 proc. głosów.

- Co z tym możemy zrobić?

- Nic. Te głosy fizycznie padły na PSL, a to czy intencją wyborcy było zagłosowanie na partię Janusza Piechocińskiego czy nie, jest nie do ustalenia. Fakt, że jakaś część wyborców jest niezbyt ogarnięta nie może służyć do podważania wyników wyborów.

- Część opozycji jest za powtórzeniem wyborów.

- Powtórzenie wyborów doda tylko kłopotów do już występujących, a nic na lepsze nie zmieni. Powtórne wybory będą się odbywały w tych samych realiach, bo przecież nie da się zmienić ordynacji nawet w parę miesięcy. A więc ponownie będziemy mieli książeczkę z kandydatami i komitet, który będzie premiowany przez to, iż znajduje się na pierwszej stronie. Do tego dojdą dodatkowe problemy - jeżeli powtórzymy wybory do sejmików i rad powiatów, a na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast nie, to najpewniej dojdzie do gwałtownego spadku frekwencji, a więc werdykt wyborczy z tego tylko powodu będzie inny. Jeżeli skrócimy kadencję samorządów i przeprowadzimy ponowne wybory np. razem z wyborami na prezydenta kraju, to zapewne obywatele powielą wzór zachowań z wyborów prezydenckich gdzie będzie pojedyncza karta do głosowania. Nie wiem także, czy liderzy opozycji wzięli pod uwagę, że będzie to bonus dla PO, bo wtedy w wyborach samorządowych weźmie udział więcej wyborców wielkomiejskich niż w samorządowych - gdyż oni zwykle bardziej się mobilizują w wyborach prezydenta kraju.

- Jednam słowem sytuacja jest patowa.