Jak globalne koncerny wspierają Izrael w wojnie w Strefie Gazy

Amazon, Alphabet, Airbnb, Axa, Allianz, BNP Paribas, Booking.com, BP, Caterpillar, Hyundai, IBM, Palantir, Lockheed Martin, Leonardo, Microsoft czy Volvo – to tylko przykłady międzynarodowych koncernów, wymienionych w raporcie zatytułowanym „Od ekonomii okupacji do ekonomii ludobójstwa”, przygotowanym przez specjalną sprawozdawczynię ONZ Francescę Albanese. Raport ma 38 stron i 440 odnośników do źródeł. Wzywa do nałożenia sankcji i pociągnięcia globalnych korporacji do odpowiedzialności. Podkreśla, że działania Izraela są sprzeczne z orzeczeniem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, który w 2024 r. stwierdził, że izraelska okupacja  w świetle prawa międzynarodowego jest nielegalna. Wniosek o rozpatrzenie sprawy złożyło Zgromadzenie Ogólne ONZ.

Polska uznaje prawo narodu palestyńskiego do samostanowienia i jego aspiracje do posiadania niepodległego państwa. Zapytaliśmy Ministerstwo Spraw Zagranicznych, jakie jest stanowisko naszego kraju wobec działalności wspomnianych w raporcie koncernów.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Strefa Gazy: Izraelska armia zabiła czterech dziennikarzy Al Jazeery

28-letni Anas Al Sharif, dziennikarz Al Jazeery, był celem przeprowadzonego w niedzielę izraelski...

„MSZ ocenia ten stan rzeczy jednoznacznie negatywnie” – brzmi odpowiedź. Jednocześnie resort podkreśla, że ewentualne przyjęcie przez UE sankcji w reakcji na te działania wymagałoby jednomyślnej zgody wszystkich państw członkowskich.

– Możliwym środkiem oddziaływania, znajdującym odbicie w kształtowaniu wartości rynkowej przedsiębiorstwa, jest presja konsumentów i opinii publicznej – podkreśla polski MSZ.

Zapytaliśmy Komisję Europejską, czy rozważane jest objęcie przez UE sankcjami firm wymienionych w raporcie ONZ, ale do czasu publikacji tego artykułu nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Jak firmy komentują raport ONZ?

„Rzeczpospolita” wysłała do globalnych central korporacji pytania, prosząc o odniesienie się do raportu. Zapytaliśmy je również, czy w świetle coraz bardziej dramatycznej sytuacji w Strefie Gazy nie rozważają zmiany swojej polityki biznesowej i zakresu współpracy z Izraelem. Otrzymaliśmy szerokie spektrum odpowiedzi.

Niektóre firmy umyły ręce, zrzucając odpowiedzialność na innych i przekierowując nas np. do amerykańskiego rządu.

– Sprzedaż zagranicznego sprzętu wojskowego to transakcje międzyrządowe. Dyskusje na temat tej sprzedaży najlepiej prowadzić z udziałem rządu USA – twierdzi rzecznik Lockheed Martin. Inna firma zbrojeniowa wymieniona w publikacji ONZ – włoski Leonardo – nie odpowiedziała na pytania. Podobnie jak globalne koncerny IT, które według raportu  sprawozdawczyni ONZ również pośrednio wspierają izraelską ofensywę za pomocą świadczonych usług informatycznych, pomagających w kontrolowaniu Palestyńczyków, identyfikacji celów oraz gromadzeniu i przechowywaniu danych wywiadowczych.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Izrael: Hamas zawyża liczbę ofiar głodu w Strefie Gazy, nie podaje nazwisk

Koordynator Działań Rządu na Terytoriach (COGAT), jednostka resortu obrony Izraela odpowiedzialna...

Z tej grupy firm na nasze pytania odpowiedział tylko Palantir Technologies. – Palantir otwarcie poparł Izrael i wyraził solidarność z nim w odpowiedzi na barbarzyńskie ataki z 7 października (2023 r. – red.), szczególnie w świetle przerażających nadużyć i tortur izraelskich cywilów, do których doszło tego dnia. Nasza praca w Izraelu ma swoje początki przed atakiem terrorystycznym i jest zgodna z naszym globalnym wsparciem dla sojuszników USA i liberalnych demokracji – mówi Ben Mascall, rzecznik Palantira. 

Dużą grupę wymienioną w raporcie stanowią dostawcy pojazdów i ciężkiego sprzętu, jak wspomniane już Caterpillar, Hyundai czy Volvo Group. Według informacji ONZ Caterpillar już od wielu lat dostarcza Izraelowi sprzęt używany do burzenia palestyńskich domów i infrastruktury.

„Od października 2023 r. udokumentowano, że sprzęt Caterpillar jest wykorzystywany do masowych wyburzeń – w tym domów, meczetów i szpitali (…). W 2025 r. firma podpisała kolejny wielomilionowy kontrakt z Izraelem” – czytamy w raporcie. Caterpillar nie odpowiedział na nasze pytania. Również Hyundai nabrał wody w usta.

Otrzymaliśmy natomiast komentarz od Volvo, kwestionujący informacje zawarte w raporcie ONZ.

– Przede wszystkim chcemy wyrazić ubolewanie z powodu katastrofalnej sytuacji humanitarnej, której jesteśmy świadkami w wyniku konfliktu. Nie podzielamy krytyki wyrażonej przez Specjalnego Sprawozdawcę ONZ. O ile nam wiadomo, krytyka ta opiera się na niewystarczającej i częściowo błędnej bazie danych. Skontaktowaliśmy się ze sprawozdawcą, aby wyjaśnić fakty – informuje Volvo. Podkreśla, że nie chce i nie zgadza się z tym, żeby jego produkty były wykorzystywane w sposób naruszający prawa człowieka. – Ale ponieważ nasze produkty mają długą żywotność i często zmieniają właścicieli, niestety istnieją ograniczenia co do zakresu kontroli i wpływu, jaki możemy mieć na to, jak i gdzie są wykorzystywane w trakcie ich eksploatacji – podkreśla Volvo.

Fundusze etyczne tylko w teorii?

W raporcie ONZ wymieniono również instytucje finansowe: banki inwestujące w obligacje państwa izraelskiego, ubezpieczycieli, a także fundusze inwestycyjne. Wśród tych ostatnich jest Caisse de Dépôt et Placement du Québec, duży kanadyjski fundusz emerytalny, który deklaruje przestrzeganie etycznej polityki inwestycyjnej i praw człowieka. Trudno to pogodzić z faktem, że – jak podaje ONZ – w latach 2023-2024 inwestycje funduszu w koncern zbrojeniowy Lockheed Martin wzrosły niemal trzykrotnie.

Kontrowersyjne przykłady znajdziemy też w Europie. W raporcie wymieniono m.in. norweski Government Pension Fund Global. Jak sam podaje, ma bardzo restrykcyjne zasady etyczne, jeśli chodzi o wybór aktywów do portfela. Tymczasem z danych ONZ wynika, że do końca 2024 r. GPFG zainwestował 121,5 mld dol. – czyli 6,9 proc. swojej całkowitej wartości – w firmy wymienione w raporcie.

Poprosiliśmy Norwegów o komentarz. Z odpowiedzi, jakie otrzymaliśmy, można wnioskować, że zapowiadają się zmiany. – Ministerstwo Finansów (Norwegii – red.)  zażądało ponownego przeglądu inwestycji funduszu w izraelskie spółki oraz współpracy z zarządem. Niezwłocznie rozpoczniemy szczegółową analizę i przekażemy aktualizację. Niestety, w tej chwili nie mamy dalszych komentarzy w tej sprawie – odpowiedziała Line Aaltvedt, szefowa działu komunikacji Norges Bank Investment Management.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Greta Thunberg zapowiada „największą w historii” próbę przełamania blokady Strefy Gazy

„31 sierpnia podejmujemy największą w historii próbę przełamania nielegalnej izraelskiej blokady...

Czy biznes może być etyczny?

Współczesne konflikty unaoczniają, jak złożonym pojęciem jest etyka w biznesie. Musi funkcjonować w świecie napięć, sprzeczności interesów i trudnych wyborów.

– W takich warunkach nie wystarczą już deklaracje. Kluczowa staje się spójność między słowami a rzeczywistymi decyzjami biznesowymi, podejmowanymi nierzadko pod silną presją polityczną, społeczną czy rynkową. Czy zatem ESG to tylko ładnie opakowana fikcja? Nie. O ile towarzyszy mu realna, zewnętrzna kontrola i presja – mówi Piotr Rybicki, ekspert ds. ładu korporacyjnego. Dodaje, że przykład Rosji po inwazji na Ukrainę oraz tzw. lista wstydu (stworzona przez uniwersytet Yale i uwzględniająca firmy, które nie wycofały się z Rosji) pokazują, że międzynarodowa opinia publiczna może skutecznie wymuszać etyczne decyzje. Nawet jeśli są one kosztowne finansowo. Wiele firm zdecydowało się na wycofanie z rosyjskiego rynku nie dlatego, że wymagały tego przepisy, ale dlatego, że ryzyko reputacyjne stało się zbyt duże, by je ignorować. Od rozpoczęcia wojny z Rosji wycofało się ponad tysiąc firm.

Czytaj więcej

Handel

Świat nadal handluje z Rosją. Które firmy są na liście wstydu?

Od czasu ataku Rosji na Ukrainę ponad tysiąc firm zerwało biznesowe kontakty z krajem agresora. A...