Gowin: Więcej wolności dla nauki

„Rzeczpospolita" jako jedyna polska gazeta zaczęła współpracę z Facebookiem przy okazji wyborów parlamentarnych w 2015 r. Tym razem czytelnicy zadawali pytania Jarosławowi Gowinowi. Każdy użytkownik FB mógł wziąć udział w sesji Q&A (questions and answers, z ang. pytania i odpowiedzi) na facebookowej stronie naszej gazety. Większość pytań nie pochodzi od dziennikarzy „Rzeczpospolitej", lecz od internautów. Poniżej zapis dyskusji.

Jakub Pękalski: Środowisko naukowców w większości wydaje się być dość anty-PiSowskie, obrażone chociażby za próbę lustracji. Czy na początku Pana ministerialnej drogi napotkał Pan dużą niechęć do współpracy? Czy uważa Pan, że udało się już Panu przełamać lody?

Jarosław Gowin, Wicepremier, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego: Na początku czułem rezerwę. Chyba jednak to już przeszłość. Dzięki otwartości, częstym spotkaniom i wsłuchiwaniu się w głos środowiska udało się przełamać lody.

Małgorzata Legalic: Jak odbiurokratyzowanie uczelni i nauki z ustawy deregulacyjnej zamierza Pan wdrożyć na uczelniach? Biurokracja nadal rośnie w zastraszającym tempie, chociażby z tego powodu, że nowe władze wprowadzają nowe (zdublowane!) porządki, procedury, a najłatwiej na początku kadencji wykazać się zmianami i zatrudnieniami w administracji.

Ustawa (i odpowiednie rozporządzenia) wchodzi w życie od 1 X. Ale ma Pani rację – dużą część niepotrzebnych regulacji generują samodzielnie uczelnie. Wkrótce rozpoczniemy szkolenia dla władz i administracji uczelni, by w ślad za „literą" ustawy poszedł odpowiedni, „wolnościowy" duch akademickiej praktyki.

Tadeusz Artur Zaleski: „Trzeci filar reformy ma dotyczyć tzw. społecznej odpowiedzialności nauki". Czy nie zauważył Pan, że od ponad 20 lat w Polsce prężnie działają festiwale nauki? I jest to spontaniczna oddolna inicjatywa. Czy Pana resort będzie festiwale nauki wspierać finansowo?

W poprzedniej kadencji MNiSW zrezygnowało z dofinansowywania festiwali nauki. Zmieniłem tę decyzję – tegoroczne są na powrót dofinansowywane ze środków ministerstwa.

Małgorzata Academicus: Czy planuje Pan reformy, które przywrócą polskim uczelniom ich właściwą funkcję (sens ich istnienia) czyli dydaktyczno-wychowawczą? Obecny system jest nastawiony na SIFy (świat się śmieje i nie rozumie), indywidualne kariery, ciułanie stopni i tytułów...

Zaproponujemy trzy ścieżki kariery. Obok dotychczasowej (dydaktyczno-naukowej) także ściśle dydaktyczną i wdrożeniową. A o misji wychowawczej (w sensie relacji mistrz–uczeń) będzie można mówić, gdy odejdziemy od modelu kształcenia masowego. To jeden z moich priorytetów.

Jakub Pękalski: Dlaczego muszą znaleźć się nowe regulacje dot. PAN? Jakie problemy w funkcjonowaniu Polskiej Akademii Nauk dostrzega Pan Minister? Co według Pana stanowi największy problem?

Warto rozważyć utworzenie na bazie PAN uniwersytetu badawczego. Jestem też zwolennikiem oddzielenia korporacji od instytutów.

Jakub Pękalski: Czy utworzenie na bazie PAN uniwersytetu badawczego nie oznacza w praktyce likwidacji PAN? Czy takie ma Pan plany? Bardzo proszę o rozwinięcie tej kwestii.

Nie chodzi o likwidację PAN, tylko o pełniejsze wykorzystanie jego potencjału. Zaznaczam jednak, że utworzenie na jego bazie uniwersytetu to jeden z wariantów ewolucji tej ważnej dla polskiej nauki instytucji.

Piotr Nowak: Niedawno powiedział Pan, że habilitacja to relikt – czy są konkretne plany jej zlikwidowania?

Za wcześnie na takie decyzje. Gdybyśmy wycofywali się z habilitacji, trzeba by ją zastąpić innymi gwarancjami jakości.

Ewa Barlik: Panie Premierze, „FT" publikuje ranking 90 najlepszych na świecie studiów z zarządzania. Są tam niezmiennie od kilku lat tylko dwie polskie uczelnie (Koźmiński i SGH). Co z resztą?

Nie o wszystkim musi (i powinien) decydować minister – przecież uczelnie są autonomiczne i to przede wszystkim od nich zależy miejsce w rankingach. Na marginesie: gratulacje dla Akademii Koźmińskiego! A uniwersytetom ekonomicznym ten przykład powinien dawać do myślenia...

Kasia Mikurda: Czy jest w planach podniesienie wynagrodzeń naukowców? Ja wyjechałam za granicę, żeby robić doktorat (i potem dalszą karierę) – stypendium doktoranckie było poniżej minimum egzystencjalnego.

Kolejny problem dla młodych naukowców w Polsce to uczelniana sitwa i nepotyzm.

Na razie całościowa podwyżka wynagrodzeń jest poza możliwościami budżetu. Wierzę jednak, że w przyszłorocznym budżecie będzie zdecydowanie więcej środków na naukę, a one – poprzez system grantów – zasilą polskich uczonych. Sitwy i nepotyzm – tego nie wyruguje się regulacjami prawnymi, tu najważniejsza jest zmiana mentalno-moralna. Pracujemy jednak nad udrożnieniem ścieżek awansu dla młodych naukowców.

Kamila Anna Folkestad: Dzień dobry, jakie konkretnie są plany rozwoju badań w fizyce kwantowej w Polsce?

Zabiło mnie Pani pytanie... Poproszę o pomoc prof. Tomasza Dietla, najwybitniejszego polskiego fizyka:)

Jacek Mi: Dlaczego zamierzacie państwo zwiększać podatki i biurokrację, jeśli bardzo dobrze wiecie, że przyniesie to tylko spadek dochodów do budżetu i zahamowanie gospodarki?

Nie „zamierzamy". Naszym zamiarem jest ograniczenie biurokracji i obniżenie podatków. Na razie jesteśmy na początku drogi. Myślę, że m.in. to miał na myśli Jarosław Kaczyński, gdy wskazywał na konieczność przyspieszenia reform gospodarczych.

Paweł Hałajko: Witam, Panie Premierze. Czy istnieje jakakolwiek szansa na realizację któregoś z postulatów gospodarczych Polski Razem? Dotychczas żaden z nich nie przebił się w mediach i nie uzyskał poparcia polityków PiS.

A obniżenie CIT dla małych przedsiębiorców? Lada dzień premier Mateusz Morawiecki przedstawi duży pakiet ułatwień dla przedsiębiorców. Będzie tam wiele elementów naszego programu.

Jacek Mi: Czy nie uważa Pan, że taniej byłoby stosować ulgę podatkową dla rodzin wielodzietnych, niż dawać tym rodzinom 500 zł, do wydawania których trzeba zatrudniać nowych urzędników?

Zgadzam się z Panem. To proponowała Polska Razem i ja sam podczas konsultacji rządowych. Być może w przyszłości wrócimy do tego pomysłu.

Damian Łuszcz: Panie wicepremierze. Jak polityk nazywający się konserwatywnym liberałem czy nawet wolnościowcem czuje się w rządzie, który powiększa dług publiczny, podwyższa podatki, a jego pomysł na gospodarkę to interwencjonizm państwowy?

Przez cały czas jestem wolnorynkowcem. Reformy społeczne w rodzaju 500+ są niezbędne. Ale zgadzam się z Panem, że powinny być intensywniej równoważone ograniczeniami biurokracji i docelowym obniżaniem podatków.

Jacek Mi: Czy nie uważa Pan, że budżet Polski powinien być zrównoważony, zgodnie z analogią, jeśli gospodarstwo domowe żyje ponad swój stan i z każdym rokiem zwiększa swoje zadłużenie, to każdy człowiek powie, że ta rodzina żyje źle, dlaczego nie przekładacie tego na państwo?

Opowiadam się wręcz za konstytucyjnym zakazem deficytu budżetowego. Problem w tym, że polityków myślących tak jak ja jest w Polsce garstka...