Nie każdy musi się dzielić z fiskusem

Od kilku lat coraz większym zainteresowaniem cieszą się ubezpieczenia na życie z funduszem inwestycyjnym. Nie ma obecnie na rynku ubezpieczeń firmy, która nie oferowałaby tego typu produktów. Zakłady w działaniach marketingowych promujących tego typu ubezpieczenia zachęcają potencjalnych klientów m.in. preferencjami podatkowymi wynikającymi z tej formy oszczędzania. W niniejszym artykule przyjrzymy się podatkowym aspektom związanym z lokowaniem środków w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych w zakresie podatku od spadków i darowizn.

[srodtytul]Ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy[/srodtytul]

Legalną definicję tej instytucji zawiera art. 2 ust. 1 pkt 13 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E1880B54183E345C8C78CBDB4F160D5B?id=169985]ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn. DzU nr 124, poz. 1151 ze zm.)[/link]. Zgodnie z nią ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest wydzielony fundusz aktywów, w przypadku ubezpieczenia na życie stanowiący rezerwę tworzoną ze składek ubezpieczeniowych, inwestowany w sposób określony w umowie ubezpieczenia.

Pozyskane od klienta środki można przykładowo inwestować (zgodnie z obraną przez dane towarzystwo polityką inwestycyjną) w konkretne akcje spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych czy też obligacje – w ramach danego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego. Coraz częściej towarzystwa ubezpieczeniowe, zawierając z klientami umowy dotyczące polis na życie z funduszem inwestycyjnym, opierają swoje działania inwestycyjne na określonych w umowie funduszach kapitałowych, które występują na rynku. W takim przypadku towarzystwo ubezpieczeniowe albo samo podejmuje decyzję, w który z funduszy zainwestować, albo pozostawia taką decyzję klientowi.

[srodtytul]Wskazanie uposażonego[/srodtytul]

W zakresie ubezpieczenia na życie z funduszem inwestycyjnym, tak samo jak w przypadku klasycznego ubezpieczenia na życie, zdarzeniem powodującym wypłatę kwoty ubezpieczenia jest śmierć osoby ubezpieczonej lub dożycie przez nią określonego wieku.

Mając na uwadze charakter podatku od spadków i darowizn, ewentualne opodatkowanie tym podatkiem środków z polisy ubezpieczeniowej będzie mieć miejsce wyłącznie w przypadku śmierci osoby ubezpieczonej. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9C36C1C084330F3AD7EEC8C7398D50B4?id=314797]ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 142, poz. 1514 ze zm.)[/link], podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu i polecenia testamentowego.

Zgodnie z art. 831 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=78A48696D3B215790F02061B8B35A76F?id=70928]kodeks cywilny (DzU ur 16, poz. 93 ze zm.)[/link], [b]ubezpieczony może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia na wypadek jego śmierci.[/b] Powyższy przepis definiuje nam pojęcie osoby uposażonej, którą jest osoba wskazana przez ubezpieczonego w umowie ubezpieczenia – jako uprawniona do otrzymania całości lub części środków z polisy inwestycyjnej w przypadku śmierci ubezpieczonego.

Dla ustalenia ewentualnych skutków podatkowych wypłaty uposażonemu kwoty z polisy inwestycyjnej decydujące znaczenie ma art. 831 § 3 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu (tj. uposażonemu) nie należy do spadku po ubezpieczonym. Oznacza to, że osoba uposażona, która otrzyma świadczenie z polisy inwestycyjnej, nie będzie miała obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn z uwagi na fakt, że wypłacone jej kwoty nie będą zaliczone do masy spadkowej po ubezpieczonym.

[srodtytul]Na zasadach ogólnych[/srodtytul]

W przypadku gdy osoba ubezpieczona nie wskazała w zawartej polisie inwestycyjnej osoby uposażonej (bądź kilku takich osób), wówczas świadczenie ubezpieczeniowe z takiej polisy będzie dziedziczone przez spadkobierców ubezpieczonego na zasadach ogólnych. Prawo do uzyskania świadczenia z tytułu polisy inwestycyjnej będzie wchodzić w skład masy upadłości i tym samym co do zasady będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Osoby najbliższe dla spadkodawcy (tj. ubezpieczonego) będą jednak korzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Warunkiem skorzystania przez te osoby z ww. zwolnienia jest dokonanie zgłoszenia nabycia w drodze dziedziczenia prawa do świadczeń z tytułu umowy ubezpieczenia.

Przedmiotowe zgłoszenie powinno zostać złożone właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Jeżeli ww. spadkobiercy dowiedzieliby się o nabyciu prawa do świadczenia z tytułu polisy inwestycyjnej po upływie wskazanego wyżej terminu, będą mogli skorzystać z przedmiotowego zwolnienia po spełnieniu dwóch warunków. Pierwszym z nich jest zgłoszenie nabycia tych praw naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o ich nabyciu. Drugim warunkiem jest uprawdopodobnienie faktu późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Pozostałe osoby zaliczane do I grupy podatkowej (zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy), które nie zostały uprawnione przez ustawodawcę do skorzystania z powyższego zwolnienia, tj. zięć, synowa, teściowie oraz dalsi spadkobiercy – zaliczeni do II i III grupy podatkowej, są zobowiązani opodatkować według zasad ogólnych (przy uwzględnieniu przysługujących im kwot wolnych od podatku) dziedziczone świadczenia ubezpieczeniowe z polisy inwestycyjnej spadkodawcy.

[i]Justyna Zając-Wysocka jest radcą prawnym, dyrektorem Departamentu Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie

Marcin Parulski jest tam konsultantem podatkowym [/i]

[ramka][b]Uwaga [/b]

[b]Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Tak wynika z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.[/b][/ramka]

[ramka][b]Grupy podatkowe[/b]

[b]Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:[/b]

- do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

- do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;