PIT: Umowa dożywocia może być podatkową pułapką

Stanowisko fiskusa jest jednoznaczne: umowa dożywocia ma takie same skutki jak sprzedaż nieruchomości.

Przekonała się o tym kobieta, która zaskarżyła decyzję organów podatkowych do WSA w Olsztynie (sygn. I SA/Ol 450/11). Kupiła mieszkanie w 2003 r., a następnie w 2006 r. zawarła aktem notarialnym umowę dożywocia z wnuczką, na którą przeniosła prawo własności do lokalu.

Wnuczka zobowiązała się zapewnić jej dożywotnie utrzymanie, m.in. dostarczanie wyżywienia i opieki medycznej. Babcia zyskała prawo dożywotniego zamieszkiwania w zbytym lokalu.

Wirtualny przychód

Umowa o dożywocie określiła wartość lokalu na 80 tys. zł. Choć babcia nigdy nie otrzymała tej kwoty, organy podatkowe nakazały jej zapłatę 8 tys. zł podatku. Uznały, że dokonała odpłatnego zbycia nieruchomości przed upływem pięciu lat, które podlega 10 proc. PIT od przychodu (według przepisów obowiązujących do końca 2006 r. ).

WSA w Olsztynie przyznał co prawda, że zbycie nieruchomości w drodze umowy dożywocia następuje na podstawie umowy odpłatnej, ale nie oznacza to, że należy się od tego podatek.

„Dożywotnik (zbywca) nie uzyskuje przychodu w rozumieniu art. 19 ust. 1 ustawy o PIT, więc nie powstaje obowiązek podatkowy ze źródła przychodu określonego w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a tej ustawy. Organ podatkowy nie ma podstaw prawnych do określenia dożywotnikowi zobowiązania podatkowego z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości" – uznał sąd.

Przedtem podobne stanowisko zajął m.in. WSA w Szczecinie (I SA/Sz 47/11) i WSA w Krakowie (I SA/Kr 1587/09). Ministerstwo Finansów twierdzi natomiast, że przychód uzyskany w wyniku umowy dożywocia ma być rozpoznany na podstawie ustawy o PIT (Biuletyn Skarbowy 6/2010).

Wymiar ekonomiczny

– Na zawarcie umowy dożywocia decydują się przeważnie osoby starsze, które nie mają wystarczających środków na utrzymanie. W rezultacie nie są też w stanie ponieść kosztów ewentualnego podatku dochodowego związanego z taką umową. A jednocześnie, decydując się na jej zawarcie, odciążają budżet państwa, z którego musiałoby być finansowane ich utrzymanie i opieka nad nimi – mówi Monika Izdebska, doradca podatkowy w Kancelarii Marciniuk i Wspólnicy.

W większości przypadków zawarcie umowy dożywocia niezależnie od stanowiska organów podatkowych nie będzie jednak źródłem przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości, gdyż następuje po upływie pięciu lat od nabycia.

– Dla dożywotników, którzy nie mogą skorzystać z tej zasady, nadzieją jest jednolita, korzystna linia orzecznictwa sądowego. Głównym argumentem sądów jest brak ceny, gdyż wartość świadczeń, które uzyska dożywotnik, uzależniona jest od zdarzeń losowych niedających się przewidzieć w momencie zawierania umowy dożywocia – dodaje Monika Izdebska.

OPINIA