Podatki budzą nieustannie ogromne zainteresowanie, w szczególności gdy ich zmiana powoduje, że niektórzy z podatników mogą stracić, a inni zyskać. Niezależnie od tego, czy jest się singlem, czy pozostaje się w związku małżeńskim lub partnerskim, wysokość obciążeń podatkowych, w tym składek ubezpieczeniowych, przekłada się na wynagrodzenia netto. Tym większe ma to znaczenie dla osób wychowujących dzieci. Polski Ład 1.0 sporo zmienił w tym zakresie.
Wspólne rozliczenia z dzieckiem
Rozwiązania podatkowe w Polsce przed 2022 r. w zakresie dotyczącym osób wychowujących dzieci lub pozostających w związkach małżeńskich nie należały do specjalnie wyróżniających się na tle rozwiązań obowiązujących w innych europejskich krajach. Z tych rozwiązań mogły skorzystać zarówno małżeństwa mające lub niemające dzieci, jak i osoby samotnie wychowujące dzieci. Generalnie można mówić o trzech dostępnych propozycjach:
- wspólne rozliczenie z małżonkiem,
- wspólne rozliczenie jako samotny rodzic, zrównujące de facto pod kątem rozwiązań podatkowych status samotnego rodzica z uprawnieniami podatkowymi osób pozostających w związkach małżeńskich oraz
- ulga na dzieci.
W ślad za danymi publikowanymi przez OECD (Taxing Wages – Comparative tables – oecd.org) wysokość obciążeń podatkowych (przy zatrudnieniu na etapie) dla singli, bez dzieci, zarabiających przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce, wynosiła w 2021 r. ok. 34,85 proc. wynagrodzenia brutto, a dla małżeństw mających dwoje dzieci i otrzymujących przez obydwoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie – już 24,91 proc. Dla porównania w Szwajcarii wysokość obciążeń podatkowych przy takich samych założeniach wynosiła 22,80 proc. dla singli i odpowiednio 19,35 proc. dla małżonków. Przeciętna obciążeń podatkowych dla osób na etacie w 22 krajach unijnych będących w OECD wynosiła 41,32 proc. dla singli oraz 31,37 proc. dla małżeństw z dwójką dzieci.
Czytaj więcej
Rodzic skorzysta z ulgi na pełnoletnie uczące się dziecko, którego dochody w 2022 r. nie przekroczą 16 061,28 zł.
Polski Ład 1.0 z rozwiązaniami wprowadzonymi od 1 stycznia 2022 r. istotnie wpłynąłby na zaburzenie tych wyników. Zakładał bowiem wyeliminowanie wspólnego rozliczenia jako samotny rodzic w dotychczasowej formule, oferując w zamian dodatkową ulgę do odliczenia od podatku w wysokości 1500 zł. Rozwiązanie to ewidentnie stawiało w gorszej sytuacji osoby lepiej zarabiające i samotnie wychowujące dzieci, ale nie tylko. Generalnie nowa propozycja spotkała się z dużą krytyką. Stąd zmiany w Polskim Ładzie 2.0 przywracające możliwość wspólnego rozliczenia jako samotny rodzic. Finalnie przywrócono rozwiązanie obowiązujące w latach ubiegłych z modyfikacją definicji samotnego rodzica. Możliwe będzie zatem wspólne rozliczenie jako samotny rodzic za cały 2022 r. Z przywróconego rozwiązania można skorzystać w zeznaniu rocznym. Osoby kwalifikujące się do statusu osób samotnie wychowujących dzieci będą mogły zmniejszyć swoje obciążenia podatkowe już teraz poprzez złożenie pracodawcy oświadczenia.
12 zamiast 17 proc.
Duży wpływ na rozliczenia osób wychowujących dzieci ma obniżenie pierwszej stawki podatkowej z 17 do 12 proc. od 1 lipca 2022 r. Nowelizacja Polski Ład 2.0. powoduje więc, że negatywne skutki związane z brakiem odliczalności składki zdrowotnej nie są aż tak bolesne dla osób rozliczających swoje dochody według skali podatkowej, jak miałoby to miejsce, gdyby zmian nie wprowadzono).
Ulga z nowym limitem
Rodziny z dziećmi na pewno powinny pamiętać o uldze na dzieci odliczalnej od podatku. Polski Ład 2.0 wprowadził ważną zmianę dotyczącą wysokości zarobków dzieci. Za 2022 r. zarobki te mogą być wyższe i nie spowodują utraty prawa do ulgi. Dzieci mogą zarobić 16 tys. zł. Niestety, ulga na dzieci w obecnym kształcie nadal dyskryminuje rodziców z jednym dzieckiem, zarówno tych pozostających w związku z małżeńskim, jak i samotnych rodziców oraz tych pozostających w relacjach z drugim rodzicem, ale bez sformalizowania tej relacji w związek małżeński. Osoby zarabiające więcej niż 56 tys. dochodu lub 112 tys. przy małżeństwach czy samotnych rodzicach nie mają prawa do obniżenia swojego podatku o ulgę na dziecko. Kryterium dochodowe nie jest brane pod uwagę dopiero przy dwójce dzieci. Dla rodziców mających więcej niż jedno dziecko istotne może być jednak zweryfikowanie, czy na każde dziecko i na wszystkie łącznie ulga przysługuje i jaki będzie jej wymiar. Jeśli zaprzestanie nauki przez którekolwiek dziecko lub wysokość osiąganych zarobków spowoduje, że prawo do ulgi zostanie zlimitowane, a finalnie nawet utracone, to może się okazać, że ulga nie przysługuje, i to ze względu na wysokość zarobków rodziców, nawet na jedno dziecko. Dzięki zwiększeniu limitu zarobkowego dzieci pełnoletnich ryzyko utraty ulgi nie jest już tak duże jak na początku tego roku, ale mając na uwadze otwartość rynku pracy na osoby wkraczające dopiero na rynek pracy i duży popyt na pracowników, wyznaczony limit może w przypadku większych aglomeracji okazać się do pokonania).
Zasiłki macierzyńskie bez podatku
Limit zarobków dzieci ma także przełożenie na ulgę dla rodzin 4+. Ulga została od 1 lipca 2022 r. zmodyfikowana i do przychodów, do których można ją zastosować, włączono także – oprócz przychodów ze stosunku pracy, umów zlecenia czy działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem według skali podatkowej, podatkiem liniowym czy podatkiem zryczałtowanym – zasiłki macierzyńskie. Rodzice wychowujący co najmniej czworo dzieci mogą wyłączyć z opodatkowania ww. przychody aż do osiągnięcia 85 528 zł przez każdego z nich. Włączenie do źródeł przychodów podlegających wyłączeniu z opodatkowania w przypadku ulgi dla rodzin 4+ także zasiłków macierzyńskich może mieć kluczowe znaczenie dla osób, które w tym roku oczekują potomstwa. Przepisy w tym zakresie nie są jednak do końca jasne i wiążą się z pewnymi ryzykami. W przypadku rodziny niemającej jeszcze w trakcie roku prawa do skorzystania z ulgi lub wychowującej więcej niż troje dzieci, z których jedno lub dwoje zarobkuje, prawo do ulgi może być zagrożone. Jako że ulga jest także przewidziana dla osób prowadzących działalność gospodarczą, mniejsze obciążenia obejmą osoby samozatrudnione z co najmniej czwórką dzieci. Choć z ulgi można korzystać już w trakcie roku podatkowego, najlepiej byłoby zastosować ją w zeznaniu rocznym po zamknięciu roku podatkowego, kiedy będą już znane wszystkie parametry mające wpływ na zastosowanie ulgi w wieloosobowej rodzinie).
Anna Misiak, doradca podatkowy, partner i szef zespołu podatków osobistych i doradztwa dla pracodawców MDDP
