Omawiając tematy rozliczeń podatkowych rodziców, nie sposób pominąć ulgi podatkowej przewidzianej w naszym systemie podatkowym, a mianowicie tzw. ulgi na dzieci. Polski Ład 2.0. wprowadził nieznaczne zmiany do przepisów odnoszących się do korzystania z ulgi na dziecko, wynikające de facto z przywrócenia możliwości wspólnego rozliczenia się z dzieckiem jako samotny rodzic (rozwiązanie zniesione 1 stycznia 2022 r., a przywrócone 1 lipca 2022 r. 

Przypomnijmy, ulga na dzieci obowiązuje od 2007 roku i przechodziła kilka istotnych ewolucji. Doczekała się także licznego orzecznictwa sądów administracyjnych i interpretacji organów podatkowych.

Komu przysługuje

W 2022 r. prawo do skorzystania z niej przysługuje podatnikom, którzy wykonują władzę rodzicielską (a zatem faktycznie sprawują pieczę nad dzieckiem, jego rozwojem, edukacją, utrzymaniem), są opiekunami prawnymi, jeżeli dziecko z nimi zamieszkiwało lub sprawowali opiekę jako rodzina zastępcza na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Ulga dotyczy dzieci małoletnich. W przypadku dzieci pełnoletnich prawo do skorzystania z ulgi przysługuje podatnikom utrzymującym pełnoletnie dzieci w związku z ciążącym na nich obowiązkiem alimentacyjnym oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. Dodatkowo, w przypadku dzieci pełnoletnich prawo do skorzystania z ulgi przysługuje, gdy dziecko otrzymujące zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, oraz gdy dziecko się uczy – w przypadku kontynuowania nauki ulga przysługuje aż do ukończenia 25. roku życia. Nauka może być odbywana zarówno w szkołach w Polsce, jak i za granicą.

Czytaj więcej

Podatki
Nowe przepisy o PIT korzystne dla rodzin

Warunki i limity

Polski Ład 2.0 wprowadził zmiany dotyczące omawianej ulgi. Pełnoletnie uczące się dziecko będzie mogło uzyskać w 2022 r. wyższe dochody i nie spowoduje to utraty prawa do ulgi dla jego rodzica. Rodzic będzie bowiem mógł skorzystać z ulgi na dziecko, gdy dochody dziecka w 2022 r. nie przekroczą kwoty 16 061,28 zł (kwota ta wynika z 12-krotności renty socjalnej i będzie rosła wraz ze wzrostem wysokości tej renty; przepis odwołuje się do wysokości renty socjalnej obowiązującej w grudniu roku podatkowego).

Do przychodów/dochodów dziecka zaliczane są dochody opodatkowane według skali podatkowej, a zatem dochody z: umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, dochody z innych źródeł, z odpłatnego zbycia rzeczy (na przykład dochody ze sprzedaży internetowej, jeśli sprzedawane rzeczy były w posiadaniu krócej niż sześć miesięcy). W tej grupie znajdują się również przychody, do których zastosowanie ma ulga dla młodych lub ulga związana z przeniesieniem rezydencji podatkowej do Polski, a także dochody z kapitałów pieniężnych opodatkowane zgodnie z art. 30b ustawy o PIT. Limit dochodów/przychodów z wszystkich wskazanych źródeł nie może przy tym w 2022 r. przekroczyć ww. kwoty. W przypadku zatem gdy dochody dziecka przekroczą 16 tys. zł, rodzic, opiekun prawny lub rodzic zastępczy utraci prawo do ulgi na to dziecko za cały rok. Ta utrata może mieć przełożenie na prawo do ulgi na drugie dziecko w przypadku posiadania dwóch dzieci.

Nadal w mocy pozostają przepisy, zgodnie z którymi w przypadku gdy do dochodów pełnoletniego dziecka stosuje się przepisy o podatku liniowym, ryczałcie lub podatku tonażowym, prawo do ulgi na dziecko nie przysługuje. Podobna zasada ma zastosowanie do rodziców (opiekunów prawnych i osób pełniących funkcję rodziny zastępczej). Ci podatnicy, jeśli nie osiągają dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, a mają wyłącznie przychody (dochody) z działalności gospodarczej opodatkowane podatkiem liniowym, ryczałtem lub podatkiem tonażowym, nie mają prawa do skorzystania z ulgi na dziecko.

Niezmienione są także warunki i limity dochodów uzależniające prawo do ulgi w przypadku wychowywania tylko jednego dziecka. Aby skorzystać z ulgi, dochody uprawnionego podatnika pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie mogą przekroczyć w roku podatkowym kwoty 112 tys., a w przypadku osób niepozostających w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego – 56 tys. zł. W przypadku osób samotnie wychowujących dziecko kwota dochodu rodzica, opiekuna prawnego czy rodziny zastępczej nie powinna przekroczyć 112 tys. zł. Ta kwota ma również zastosowanie do osób, które rozwiodły się w trakcie roku i zyskały status osoby rozwiedzionej. Status samotnego rodzica nie musi obowiązywać cały rok : „wystarczające jest.., aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok (interpretacja podatkowa dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 15 września 2021 r., 0112-KDIL2-1.4011.610.2021.2.DJ). Limity te nie obowiązują w przypadku wychowywania większej liczby dzieci, chyba że okazałoby się, iż np. limit dochodów dziecka został przekroczony. Wówczas przy dwójce dzieci, aby móc skorzystać z odliczenia ulgi choćby na jedno dziecko, konieczne będzie zweryfikowanie poziomu dochodów rodziców.

W jakiej proporcji

Odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Podatnicy mogą odliczyć ulgę w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Natomiast w przypadku braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna), lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim, ulga może być odliczona przez oboje w równych częściach.

W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100 proc. stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu kodeksu cywilnego.

Dylemat związany z prawem do skorzystania z ulgi przez tylko jednego z rodziców pojawia się bardzo często i dotyczy również przypadków, gdy rodzice po rozwodzie zamieszkują pod jednym dachem. Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację nr 25045 przyznało, że posiadanie władzy rodzicielskiej bez jej faktycznego wykonywania, podobnie jak samo utrzymywanie sporadycznych kontaktów z dzieckiem, nie wystarcza do zastosowania odliczenia ulgi na dziecko. Aby skorzystać z odliczenia, nie wystarczy ograniczyć się jedynie do płacenia alimentów. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z 4 lipca 2022 r. (0113- KDIPT2 -2.4011.362.2022.2.DA) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przyznał prawo do wyłącznego korzystania z ulgi matce, która samodzielnie sprawowała opiekę nad dziećmi, choć ojciec zamieszkiwał pod tym samym adresem, jednak jego działania wobec dzieci ograniczały się wyłącznie do opieki nad dziećmi dwa razy w miesiącu i realizacji obowiązku alimentacyjnego.

Uprawnieni do ulgi powinny również pamiętać o specyfice rozliczania tej ulgi w przypadku gdy dziecko zawrze związek małżeński lub na mocy orzeczenia sądowego znajdzie się w instytucji całodobowej opieki. Wówczas od tego miesiąca ulga nie przysługuje. Ograniczenie prawa do ulgi może także nastąpić, gdy dziecko pełnoletnie zaprzestanie nauki. Przypomnijmy, że ulga, w przypadku gdy dziecko ukończyło szkołę, przysługuje jeszcze za okres wakacji, ale za pozostałe miesiące już nie.

W zeznaniu rocznym

Ulgę odlicza się od podatku w zeznaniu rocznym. W mocy pozostały zasady, zgodnie z którymi gdy kwota przysługującego odliczenia przewyższa kwotę odliczoną od podatku w zeznaniu, rodzice lub opiekunowie mają prawo do otrzymania różnicy. Kwota stanowiąca różnicę nie może przekroczyć sumy:

- podlegających odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, pomniejszonych o składki już odliczone w zeznaniu, lub na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym oraz

- składek na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, pomniejszonych o składki odliczone w zeznaniu dotyczącym działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym lub na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym; oraz

- składek na ubezpieczenia społeczne, zapłaconych ze środków podatnika od przychodów zwolnionych od podatku (ulga dla młodych, przeniesienie rezydencji, rodzina 4+, emeryci), z wyjątkiem przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, opodatkowanej podatkiem liniowym lub na zasadach przewidzianych dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Do ustalenia wysokości składek przyjmuje się łączną kwotę składek zapłaconych odpowiednio przez rodziców, opiekunów prawnych lub rodziców zastępczych. Zasady te mają zastosowanie także do podatnika, który zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego i którego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego. Kwotę wyliczonej różnicy podatnik wykazuje w zeznaniu rocznym.

Anna Misiak, doradca podatkowy, partner i szef zespołu podatków osobistych i doradztwa dla pracodawców MDDP

Ile wynosi ulga na pierwsze, drugie i kolejne dziecko

Kwoty ulgi pozostały niezmienione w 2022 r. Ulga na jedno dziecko oraz na dwoje dzieci wynosi 92,67 zł miesięcznie za dziecko, a w przypadku trojga i więcej małoletnich dzieci 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko, 166,67 zł na trzecie dziecko, 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Odliczenie na dwoje lub więcej dzieci przysługuje podatnikowi, który co najmniej przez jeden dzień roku podatkowego wykonywał władzę, pełnił funkcję lub sprawował opiekę, w stosunku do więcej niż jednego dziecka.