Z literalnej wykładni tego przepisu wynika, że VAT wykazany na każdej fakturze musi być zapłacony. Jednak zasadnicze pytanie brzmi: na jakiej podstawie podatek ten musi być zapłacony? Czy podstawą do zapłaty podatku wykazanego na fakturze jest powstanie obowiązku podatkowego zgodnie z przepisami ustawy ?o VAT czy też sam fakt wystawienia faktury?
Odpowiedź na powyższe pytania powinna być jednoznaczna. Podstawą wymagalności VAT są przepisy dotyczące obowiązku podatkowego. Faktura pełni natomiast tylko funkcję dokumentacyjną, umożliwiającą z jednej strony prawidłowe skorzystanie ?z prawa do odliczenia przez nabywcę towarów lub usług, ?z drugiej strony kontrolę prawidłowości rozliczenia podatku należnego i naliczonego przez organy podatkowe. Zatem co do zasady art. 108 ?ust. 1 ustawy o VAT nie stosujemy do typowych sytuacji, ?w których mamy do czynienia z realnymi transakcjami i powiązanymi z tymi transakcjami fakturami.
W jakich zatem przypadkach stosujemy art. 108 ust. 1? Otóż wtedy, kiedy faktura nie jest związana z rzeczywistą transakcją, czyli jest to tak zwana pusta faktura, albo kiedy transakcja powinna być zwolniona z VAT lub nie podlega VAT, a została błędnie opodatkowana przez sprzedawcę. W tej drugiej sytuacji faktura nie jest „pustą fakturą", tylko doszło do błędu sprzedawcy lub wystawcy faktury. Tego zagadnienia nie będziemy analizować, gdyż nie jest związane z omawianym przez nas problemem, czyli ze zbyt wczesnym wystawieniem faktury.
Artykuł 108 ust. 1 ustawy ?o VAT dotyczy więc tylko „pustych faktur". Nie jest to może bardzo odkrywcze stwierdzenie, niemniej powinno dawać odpowiedź na pytanie o konsekwencje wystawienia faktury na 31 dni przed dokonaniem dostawy (wykonaniem usługi, otrzymaniem zaliczki). Aby faktura wystawiona za wcześnie była uznana za pustą fakturę i organy podatkowe mogły się domagać zapłaty wykazanego na niej podatku, musiałaby być niezwiązana ?z żadną transakcją. Jeżeli więc faktura jest związana z transakcją, tyle tylko że została zbyt wcześnie wystawiona, to nie ma podstaw do stosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. Podatek ?z takiej faktury będzie wymagalny na zasadach ogólnych, czyli będzie związany z powstaniem obowiązku podatkowego.
Chodzi o faktyczny związek z transakcją
Czy faktycznie można stwierdzić, że zbyt wcześnie wystawiona faktura jest związana z konkretną transakcją? Moim zdaniem oczywiście tak.
1. Po pierwsze, już w samym stwierdzeniu, że faktura jest wystawiona zbyt wcześnie, kryje się wskazanie na związek tej faktury z konkretną transakcją. Gdyby bowiem takiego związku nie było, wówczas nie można byłoby stwierdzić, że faktura jest wystawiona za wcześnie. Termin wystawienia faktury odnosi się przecież właśnie do konkretnej transakcji.