W chwili obecnej brak jest odrębnego przepisu, który bezpośrednio dotyczyłby zagadnień naprawienia szkody/wypłaty odszkodowania przez pracodawcę na rzecz pracownika w analizowanej sytuacji. Przyjmuje się, że odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy wynika w takim przypadku z przepisów kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności za szkodę (art. 471 k.c.). Z kolei ww. art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT wskazuje wyraźnie na zwolnienie z opodatkowania otrzymywanych odszkodowań lub zadośćuczynień, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkami przewidzianymi w tym przepisie. Jeżeli zatem przedmiotowe świadczenie będzie realizowane przez spółkę na rzecz pracownika na podstawie art. 471 k.c., to nie będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania.
Fiskus i sądy mają takie samo zdanie
Można w tym miejscu powołać interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 8 stycznia 2010 r. (IPPB4/415-667/09-4/JK). Czytamy w niej: „Biorąc pod uwagę, że była pracownica wnioskodawcy przeszła na emeryturę w 1999 r., a więc pod rządami już nowej ustawy dotyczącej świadczeń emerytalnych i rentowych, możliwość zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy rozpatrywać w oparciu o przepisy nowej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Należy wskazać, iż w dziale IX regulującym m.in. postępowanie w sprawach świadczeń, rozdział 2 ustawy, odnoszącym się do obowiązków pracodawcy i płatnika składek, ustawodawca nie zawarł odpowiednika dawnego art. 97. Z uwagi na fakt, iż ustawodawca nie zawarł w nowej ustawie unormowań bezpośrednio odnoszących się do wypłaconego przez pracodawcę ww. odszkodowania, należy uznać, iż zasądzona kwota nie jest odszkodowaniem wynikającym z przepisów odrębnych ustaw, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Mając powyższe na uwadze przepis ten nie będzie miał zastosowania w niniejszej sprawie".
Takie stanowisko jest potwierdzone także przez orzecznictwo sądowe. Powołać można w tym miejscu wyrok NSA z 8 sierpnia 2014 r. (II FSK 1977/12), z którego wynika, że zadośćuczynienie przyznane na podstawie kodeksu cywilnego nie jest zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeżeli przepis k.c. nie określa ani jego wysokości, ani zasad ustalania. Sąd stwierdził, że art. 471 k.c. daje jedynie uprawnienie do wystąpienia z żądaniem o zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia. Nie wskazuje on jednak wprost wysokości świadczenia ani zasad ustalania tej wysokości. Wynika ona dopiero z treści konkretnego orzeczenia sądu lub treści umowy między stronami. Z tego względu nie można uznać, że zadośćuczynienie na tej podstawie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Zmiany od 1 stycznia br.
Należy jednak zwrócić uwagę na aktualne (obowiązujące od 1 stycznia 2015 r.) brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, z którego wynika, że ze zwolnienia z opodatkowania korzystają również (z wyjątkami niemającymi znaczenia w omawianej sprawie) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 kodeksu pracy. Artykuł 9 § 1 k.p. wymienia źródła prawa pracy, w tym postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Jeżeli zatem we wskazanych wyżej dokumentach spółki: np. w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub regulaminie wynagradzania, będzie wprost zawarte postanowienie o wypłacie na rzecz pracownika odszkodowania w związku z błędem popełnionym przez pracodawcę, określające wysokość takiego odszkodowania lub zasady jego ustalania, to wówczas świadczenie takie będzie mogło korzystać ze zwolnienia z opodatkowania.
Płatnik sporządzi PIT-8C
Jeżeli natomiast podstawa prawna wypłaty odszkodowania byłemu pracownikowi nie wynika z postanowień układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów przyjętych przez spółkę, to jego wartość będzie dla byłego pracownika podlegającym opodatkowaniu przychodem z innych źródeł (art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT). Na podstawie art. 42a ustawy o PIT w związku z wypłatą tego świadczenia, uwzględniając, że nie podlega ono zwolnieniu z opodatkowania, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT, spółka będzie obowiązana sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów (PIT-8C). Będzie także zobowiązana w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego, z zastrzeżeniem art. 45ba ust. 4 tej ustawy (podatnicy składający informacje w formie dokumentu papierowego do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym), przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika (byłego pracownika).
W zależności od podstawy
Wypłacane przez spółkę na rzecz byłego pracownika świadczenie będące wyrównaniem niewypłaconego wskutek błędu pracodawcy świadczenia emerytalnego, nie będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania, jeżeli zostanie przyznane na podstawie art. 471 kodeksu cywilnego. Jeżeli natomiast w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub regulaminie wynagradzania (będących źródłami prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kodeksu pracy) będzie zawarte wprost postanowienie o wypłacie na rzecz pracownika odszkodowania w związku z błędem popełnionym przez pracodawcę, określające wysokość takiego odszkodowania lub zasady jego ustalania, to wówczas wypłacane przez spółkę na rzecz pracownika świadczenie z tego tytułu będzie mogło korzystać ze zwolnienia z opodatkowania.
